» Dawne wsie | Ruskie

Ruskie

Ruskie, wieś powstała przed 1580 rokiem, w dobrach sobieńskich Kmitów i była lokowana na prawie wołoskim. Prawdopodobnie została założona na częśc gruntów Chmiela. Uważa sie, że nazwa oddaje etniczną przynależnośc jej pierwszych mieszkańców.

Cerkiew pw. św Michała Archanioła w Ruskiem z 1848r.
źródło: "Ukraińskie cerkwie drewniane, geneza i rozwój form"
Lwów 1937

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich z roku 1889 podaje (pisownia oryginalna):

"Ruskie wieś pow. liski, w okolicy górzystej i lesistej, na lewym brzegu Sanu, otoczone lesistemi stokami góry Dwernik (1000mt.) od płd. a działami górskich dopływów Sanu i Dwernika od wschodu i Głębokiego pot. od zachodu, rozciaga sie w wąskiej dolinie wzdłuż potoczka. Składa sie z 38 dm -> 195 mk - 1 rz.-kat, 173 gr.-kat i 11 izrael. We wsi jest cerkiew drewniana filia do par. gr.-kat. w Dwerniku. Obszar więk. (J. Kohna) wynosi 62 roli, 29 łąk, 61 past. i 414 mr lasu; pos. mn ma 274 roli, 103 łąk, 138 past. i 1 mr. lasu.
Graniczy na płd. przez góry z Nasicznem, na zach. z Zatwarnicą, na wsch. z Dwernikiem a na płn. przez San z Chmielem. Odl. od miasteczka Lutowisk 15,1 klm. Gleba górska, jałowa a lasy szpilkowe."

Miejsce po cerkwi w Ruskiem, 2006
foto: P. Szechyński

Do lat dwudziestych XIX wieku stanowiła część klucza dwernickiego w skład którego wchodził Dwernik, Ruskie, Smolnik, Caryńskie, Nasiczne i Berehy Górne. W 1828 roku Ruskie trafiło w ręce Potockich a pozostałą część klucza kupił Józef Adel.

W 1868 powierzhnia wsi wynosiła 1082 morgi (622,7 ha) w tym lasy 415 mórg (238,8ha).
Grunty chłopskie:
- 157,7 ha roli ornej
- 59,3 h łąk i ogrodów
- 79,4 h pastwisk
- 0,6 h lasu

Spis przeprowadzony w 1921 roku podaje 195 osób narodowości rusińskiej i 8 osób narodowosci polskiej.

Rozpadająca się chałupa, jedyne zabudowanie na terenie dawnej wsi Ruskie, 2006. Obecnie nie istnieje
foto: P. Szechyński

We wrześniu 1939 roku wieś dostała się pod okupację niemiecką. Po wojnie znalazła się w Polsce. Od jesieni 1944 Ruskie znajdowało się poza kontrolą polskiej administracji ze wzgledu na przewagę UPA. W 1943 roku wieś liczyła 259 mieszkańców.

W czerwcu 1946 Ruskie zostało całkowicie wysiedlone na tereny ZSRR. W chwili wysiedlenia wieś liczyła 48 domów. Powierzchnia gruntów w chwili wysiedlenia wynosiła ogólem 199ha, w tym grunta orne 140 ha.

Po wysiedleniu wieś całkowicie opustoszała i obecnie nikt tam nie mieszka. Grunty stanowią własność Chmiela, którego mieszkańcy sezonowo prowadzą wypas bydła i zbiór siana.

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Ruskiem nie była uposażona w ziemię. Jako własność wykazana jest tylko parcela na której stała światynia. Nasuwa to wniosek, że w Ruskiem nigdy nie było parafii co stanowiło dużą rzadkość.

Cmentarz w połowie XIX wieku miał kształt nieregularnego wieloboku o powierzchni około 4 arów. W chwili obecnej nie ma tam żadnych nagrobków i nie sposób dokładnie określić jego granic, gdyż nie ma tam ani starodrzewu ani ogrodzenia.

Zabudowania dworskie znajdowały sie na południowym brzegu potoku płynącego przez wieś, tuż przy jego ujsciu do Sanu. W 1852 roku we wsi był drewniany dwór, a dwa budynki stały po obu stronach potoku. Do dworu należał drewniany młyn wodny.

Młyn wodny powstał prawdopodobnie w XVIIIw. Na przełomie wieku XIX i XX prowadził go Teodor Sztym pochodzący ze Skorodnego. Po roku 1914 przejął go Iwan Sztym. Młyn znajdował się na terenie folwarku dworskiego w dolnym biegu potoku Rusczyk, 140 metrów powyżej jego ujścia do Sanu. Młynówka miała długość 70m, istniało tu prawdopodobnie niewielkie spiętrzenie wody na potoku ok. 180 metrów powyżej ujścia Ruskiego i niewielki zbiorniczek retencyjny o powierzchni ok. 20m². Mapa katastralna z roku 1880 nie wykazuje młyna, natomiast zaznaczono na niej młynówkę; widoczne są również zmiany przebiegu koryta samego potoku,co wskazuje iż likwidacja młyna mogła się dokonać wskutek gwałtownej powodzi. Młyn został odbudowany przed rokiem 1900.

Na zdjęciach od lewej (stan na rok 2006): teren dawnej wsi Ruskie, widok z Ruskiego na Chmiel i Otryt, potok w Ruskiem, rozpadająca się chałupa - jedyne wówczas zabudowanie wsi i szopa. (foto: P. Szechyński)

opracowanie: J. Milczanowska

Literatura:

1. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich Warszawa 1889.
2. Bieszczady Słownik Historyczno Krajoznawczy cz. I, Gmina Lutowiska., Wydawnictwo St. Kryciński, Ustrzyki Górne - Warszawa 1995.
3. M. Augustyn, "Antropogeniczne zmiany środowiska wodnego w Bieszczadach do 1951r.", Bieszczad nr 13, Ustrzyki Dolne 2007.

Jak trafić do Ruskiego

Do Ruskiego najprościej dostać się z pobliskiego Chmiela. Przy przystanku PKS na przeciw Leśnictwa Hulskie schodzi w kierunku Sanu droga gruntowa. Należy nią zejść nad jego brzeg. Po drugiej stronie widać wznoszącą się ku górze drogę. Po pokonaniu rzeki w bród (przy wysokim stanie wody jest to bardzo trudne) kierujemy się ową drogą, skręcając wraz z nią w lewo. Teraz kilkaset metrów drogą polną przez rozległą łąkę. Po lewej widok na chaotyczne zabudowania Chmiela.

Ruskie, stara piwnica, 2014
foto: M. Piela

Droga skręca lekko w prawo i schodzi do potoka, który należy przekroczyć. Wychodzimy z niewielkiego zagajnika na łąkę. Latem teren bardzo zarośnięty. Mijamy rozpadającą się chatę i wchodzimy ponownie do niewielkiego lasku. Po dotarciu po raz kolejny nad potok, idziemy w górę jego biegu, niewyraźną ścieżką po lewej lub bezpośrednio potokiem, co latem może być dość przyjemne. Po chwili ścieżka odbija w lewo wychodząc na łąki - widać dwa niewyraźne wieńce drzew oraz ambonę. To miejsce po cerkwi oraz cmentarzu. Wśród gęstych latem zarośli można natrafić na nieliczne, porośnięte mchem kamienie, charakterystyczne dla tego typu miejsc. Fragment stanowi zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Cmentarz w Ruskiem" - na dzień dzisiejszy nie oznakowany w terenie.

Aktualizacja 08.2008: Obecnie łąki nad Sanem stanowią teren prywatny. Znajduje się tam odpowiednia tabliczka z zakazem wstępu. Samo Ruskie również jest w rękach prywatnych.

Inne możliwości dotarcia do Ruskiego, aczkolwiek znacznie dłuższe to marsz z Dwernika (wsi) lub zejście ze stokówki trawersującej zbocza Dwernika-Kamienia (d. Dwernik, Holica) w miejscu gdzie ścieżka czerwona odbija na szczyt. Opcja raczej dla zorientowanych w terenie.

P. Szechyński

Kilka zdjęć Ruskiego:
foto: Mirosław Piela

Ruskie, miejsce po cerkwi, 2014
foto: M. Piela

Ruskie, wnętrze starej piwnicy, 2014
foto: M. Piela

Ruskie, stare przedmioty, 2014
foto: M. Piela

Ruskie, stara piwnica, 2013
foto: M. Piela

Ruskie, dzik na terenie dawnej wsi, 2013
foto: M. Piela

Ruskie, uciekające byki, 2013
foto: M. Piela

Ruskie, tabliczka "Ziemia Potworów" na jednym z drzew, 2013
foto: M. Piela

Ruskie zimą 2013
foto: M. Piela

Cerkiew w Chmielu widziana z Ruskiego, 2013
foto: M. Piela