» Warto wiedzieć | Sieć wodna

Bieszczadzkie rzeki i potoki - sieć wodna Bieszczadów

Nie poznalibyśmy dobrze krajobrazu Bieszczadów, gdybyśmy nie zapoznali się z warunkami hydrograficznymi tego obszaru. Sieć wodną tworzy San i jego dopływ Osława z Osławicą, Hoczewka, Solinka z Wetlinką, Nasiczniański Potok i Wołosaty wraz z niezliczoną ilością mniejszych i większych potoków.

Wetlina k. Zawoju - Sine Wiry
foto: P. Szechyński

Potoki te cechuje niezwykła krętość biegu i malowniczość otoczenia, gdyż prawie wszystkie mają charakter potoków przełamujących się przez zawiłą rzeźbę grzbietów i bocznych ramion. Szczególną atrakcyjnością pod tym względem odznaczają się, idąc z zachodu na wschód, przełomy Osławy (między Wysoczanami a Mokrem, między Jasieniową a stokami Chryszczatej ), Solinki (między Żubraczami a Cisną i koło Terki), Wetlinki (koło Zawoju), Wołosatego (poniżej Bereżek) i Sanu (miedzy Tworylnem a Rajskiem). Nie są to jedyne przełomy, wody Bieszczadów spływając z północnych stoków wododziału karpackiego wykorzystują najpierw równoleżnikowe rozległe obniżenia między tym wododziałem a równoległymi do nich pasmami, a następnie przedzierają się niezliczonymi zakrętami ku północy, żłobiąc sobie drogę przez ciągnące się w poprzek wały górskie. Potoki te płyną często wśród oberwanych ścian osuwisk, spadając wodospadzikami i szypotami poprzez bloki i progi skalne. Obfityją w nie zwłaszcza śródgórskie potoki jak np. Potok Hylaty, spadający spod Połoniny Wetlińskiej, który tworzy przepiękny kilkumetrowy wodospad. Pięknymi progami i basenami wyróżnia się także Osława, Hoczewka, Solinka, Nasiczniański Potok i Wołosaty. Są to górskie wody o wspaniałej scenerii, odznaczające się kapryśną zmiennością. W czasie suchego lata nikłe i niepozorne, na wiosnę lub po większych opadach stają się burzliwe i groźne.

San k.Studennego
foto: P. Szechyński

San - najdłuższa rzeka Bieszczadów, sięgająca swoimi źródłami Przełęczy Użockiej i Opołonka w głównym grzbiecie Karpat. Długość biegu Sanu wynosi ok. 444 km, w tym od źródeł do Leska ok. 150 km.

W górnym biegu San ma bardzo ostry spadek. Spadek rzeki od Leska do Dynowa wynosi ok. 1,08%, tj. na 1 km różnica spadku wynosi 1,08 m. Przebieg Sanu jest bardzo malowniczy. Niepozorny z początku zbiera po drodze liczne strumienie spływające z gniazda Halicza, otacza to gniazdo od wschodu i północy i żłobi sobie drogę, szczególnie krętą pomiedzy Tarnawą Niżną, Dźwiniaczem Górnym i Smolnikiem. W tej okolicy tworzy on piękne zakola omijające Kiczerę Dydiowską (799m) i szczyty Pod Czereszną (813m) oraz Czereszenkę (771m).

Osława w okolicy Prełuk i Duszatyna, widok z osuwiska
foto: P. Szechyński

Osława - jest drugą pod względem wielkości rzeką w Bieszczadach, długość jej biegu wynosi ok. 55 km.
Źródła tej pięknej rzeki znajdują się na wysokości 900m n.p.m., na południowych zboczach Matragony, którą okrąża ona od zachodu po czym osiągnąwszy Obniżenie Woli Michowej przybiera kierunek zachodni, a następnie od Smolnika skręca na północ.
Ciasnymi przesmykami (najładniejszy pomiędzy Jasieniową a masywem Chryszczatej ) nieustannie wije się wśród wzgórz, wzbogacona o wody Osławicy i Kalniczki, oraz innych potoków i uchodzi do Sanu na północ od Zagórza.

Solinka w Żubraczem
foto: P. Szechyński

Solinka - jest kolejną pod względem długości bieszczadzką rzeką, długość jej wynosi ok. 45 km, jest ona lewobrzeżnym dopływem Sanu. Wypływa z południowych stoków Hyrlatej i Rosochy na wysokości ok. 1000m n.p.m. oraz z północnych stoków granicznego Strybu.
Solinka okrąża masyw Hyrlatej od południa, zachodu i północy, a swym dopływem Roztokiem również od wschodu i przedziera się ku północy uroczymi przełomami, kolejno miedzy Matragoną i Hyrlatą, Osiną i Hyrlatą, masywem Łopiennika a Falową, Korbanią i Połomą, aby niezliczonymi zakrętami dotrzeć do Zalewu Solińskiego w Bukowcu.

Wołosaty - ma już nieco inny charakter od w/w., w górnym biegu zwany jest Wołosatką. Źródła tego potoku znajdują się na wysokości 1200m n.p.m. w kotle między Tarnicą, Krzemieniem i Haliczem. Wchłonąwszy liczne strumienie z południowych stoków Tarnicy, Szerokiego Wierchu i głównego grzbietu karpackiego, Wołosatka płynie najpierw ze wschodu na zachód obniżeniem między tymi grzbietami, po czym koło Ustrzyk Górnych zmienia kierunek na północny i przełamując się miedzy masywem Połoniny Caryńskiej a Kiczerą (977m n.p.m.) i Widełkami (1014m n.p.m.) osiąga Bereżki. Zaraz za nimi pieknym zakretem omija lesiste i strome stoki Magury Stuposiańskiej i za Stuposianami uchodzi do Sanu. Różnica wzniesień między źródłami a ujściem do Sanu wynosi ok.660 m.

Nasiczniański Potok
foto: P. Szechyński

Hoczewka - zwana w górnym biegu Jabłonką, ma ok. 25 km długości. Wypływa ona z masywu Wołosania, zbiera liczne strumienie spod Jawornego, Chryszczatej oraz Łopiennika i Durnej i jako spory już potok górski mija Baligród. Odtąd wśród łagodniejszych wzgórz zdąża w kierunku północnym, aż do ujścia do Sanu niedaleko Bachlawy.

Wetlina - składa się w górnej części z dwóch źródłowych odgałęzień. Jedno to Wetlinka, zbierająca strumienie z południowych stków Połoniny Wetlińskiej i Działu ( 1084m n.p.m.) , druga to Solinka, zwana też Górną Solinką (nie należy jej mylić z opisywaną wcześniej Solinką!), odwadniająca rozległy kocioł leśny, tzw. Puszczę Bukową, zamknięty grzbietami Wielkiej Rawki, Rabiej Skały i Paportnej. Oba te odgałęzienia łączą się koło wsi Wetlina i noszą nazwę Solinki, ale poniżej Smereka ustaliła się dla dużej już tutaj rzeki nazwa Wetlina i jako Wetlina wpada do Solinki. Od Kalnicy, gdzie rzeka zmienia kierunek z równoleżnikowego na południkowy, zmienia się również charakter doliny. Z szerokiej staje się ona coraz węższa biegnąc miedzy północnym ramieniem Smereka i grzbietem Falowej, a za Jaworcem i Zawojem zmienia się na przepiękną dolinę przełomową. Rzeka natrafia tu na strome lesiste zbocza Szczyciska (629m n.p.m.), Połomy (775m n.p.m.) z prawej strony i stoki Pereszliby z lewej. Przełom ten uchodzi za jeden z najpiękniejszych w Bieszczadach.

Nasiczniański Potok - jest równie piękny, choć nie tak kręty jak Wetlina. Potok ten odwadnia zbocza otaczające Berehy Górne, po czym - zwany tu Prowczą - wlewa się w wąski przełom miedzy Połoniną Wetlińską a Caryńską i mija wieś Nasiczne (przybierając tu od niej nazwę) i wreszcie znów jako Dwernik wpada do Sanu koło miejscowości Dwernik.
Zobacz więcej o Nasiczniańskim potoku, oraz zdjęcia.

Tekst z przewodnika "BIESZCZADY" wyd.IV - Władysława Krygowskiego.

Progi skalne na Sanie pod Dwerniczkiem
foto: P. Szechyński

Potok Hylaty
foto: P. Szechyński

Osława w Woli Michowej
foto: P. Szechyński