» Cerkwie drewniane | Cerkiew w Liskowatem

Cerkiew greckokatolicka, parafialna, pw. Narodzenia NP Marii w Liskowatem

Cerkiew greckokatolicka w Liskowatem ulokowana jest w kępie drzew przy drodze prowadzącej z Krościenka na północny zachód w kierunku Arłamowa. Dojazd ok. 200m drogą gruntową od drogi asfaltowej. Geograficznie cerkiew położona jest w Górach Sanocko-Turczańskich.

Cerkiew w Liskowatem
foto: P. Olejnik

Ta drewniana cerkiew powstała i została konsekrowana w 1832r., choć historycy sztuki spierają się sugerując wcześniejsze lata z racji stylu charakterystycznego dla XVII wieku. Jest jednym z trzech obiektów sztuki cerkiewnej w stylu bojkowskim w naszym kraju. Pozostałe dwie to stojąca w sanockim skansenie cerkiew z Grąziowej oraz cerkiew w Smolniku nad Sanem. Przy czym trzy wymienione cerkwie prezentują styl bojkowski prosty, zwany archaicznym. Do cerkwi bojkowskich zalicza się również np. Czerteż czy Równię, zatem ogólnie jest ich nieco więcej. Jej budowniczymi byli majstrowie Iwan Rak z Łopuszanki i Wasyl Tomczak z Liskowatego.

Cerkiew w Liskowatem
foto: P. Olejnik

Świątynia posiadała dodatkową kaplicę z ikonostasem pw. św. Dymitra, usytuowaną nad babińcem w formie galeryjki, która niestety nie przetrwała do naszych czasów. Obiekt przechodził remont w 1929r., gdzie m.in. powiększono okna w prezbiterium. Budynek opuszczony po 1951r. został zagospodarowany przez greckich komunistów-emigrantów jako magazyn nawozów sztucznych. W tym czasie wnętrze przedzielone zostało stropem oraz zniszczeniu uległo całe wyposażenie.

W latach 60.XX w. przeprowadzono konserwację i rekonstrukcję obiektu m.in. usunięto strop z lat pięćdziesiątych. Nie ukończono go jednak, nie odtwarzając ażurowej galerii od strony zachodniej z powodu braku dokumentacji historycznej. Od 1974 roku cerkiew była użytkowana jako kościół rzymskokatolicki, do czasu wybudowania nowego obiektu usytuowanego opodal.

Cerkiew w Liskowatem
foto: P. Olejnik

Budowla orientowana, konstrukcji zrębowej, ustawiona na kamiennej podmurówce, częściowo pobita gontem. W bryle budynku wyraźnie wyodrębniają się trzy kwadratowe części. Po bokach prezbiterium symetrycznie umieszczone w bryle budynku zakrystie - tzw. pastoforia. Szeroka nawa, przy babińcu obszerny przedsionek. Nawa o tej samej szerokości co sanktuarium z zakrystiami. Babiniec jest węższy, dwukondygnacyjny. Nad nim osobne pomieszczenie będące dawniej kaplicą, do której wejścia prowadziła zewnętrzna galeria. Dziś po niej zostały tylko wystające belki zrębowe. Od południa do cerkwi prowadzą drzwi z XIX-wiecznymi okuciami oraz zamkiem. W nadprożu wyryta data 1832 oraz nazwisko Gieriej Nikołaj Liskowacki - ówczesny proboszcz parafii greckokatolickiej w Liskowatem. Dachy pokryte gontem - nad prezbiterium łamany z szerokim okapem, nad nawą i babińcem namiotowe jednozałomowe.

Wewnątrz w nawie sklepienie zwierciadlane połączone dwoma tragarzami. W zakrystiach stropy belkowe. Chór o prostym parapecie, nadwieszony. Wnętrze pozbawione całkowicie wyposażenia. Na teren cerkiewny prowadzi murowana, parawanowa dzwonnica-brama prawdopodobnie z XIX wieku.

Cerkiew w Liskowatem
foto: P. Olejnik

Przy cerkwi znajduja się zachowane nagrobki, m.in. Anatola Kordasewicza oraz Antona Fedorjaka - parochów parafii Liskowate. Grób ks.Fedorjaka został ostatnio odnowiony i zyskał nową granitową płytę. Ciekawostką na przyległym cmentarzu grzebalnym jest nagrobek prawdopodobnie niemieckiego żołnierza poległego 06.08.1944 r., który jest pod stałą opieką. Przycerkiewny cmentarz otoczony był kamiennym murkiem rozebranym całkowicie po roku 1951.

Obecnie z powodu braku środków na remont i konserwacje cerkiew w Liskowatem sukcesywnie niszczeje a brak porozumienia konserwatora zabytków z mieszkańcami chcącymi m.in. oszalować budynek deskami powoduje, iż powoli znika z naszej rzeczywistości jedna z nielicznych, bezcennych bojkowskich cerkwi. Jest to jeden z najbardziej zagrożonych obiektów drewnianej architektury cerkiewnej na tym terenie.

Liczba wiernych:

• 1890r. - 1210
• 1918r. - 1880
• 1938r. - 1923

opracowanie i zdjęcia: P. Olejnik

Literatura:

1. M. i A. Michniewscy, M. Duda: Cerkwie drewniane Karpat - Polska i Słowacja, Pruszków 2003.
2. S. Kryciński, "Cerkwie w Bieszczadach", 1995.
3. M. Skowroński, A. Komski, A. Skowrońska-Wydrzyńska, "Cerkwie Bieszczadzkie".
4. Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Woj. krośnieńskie, Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice, opr. E. Śnieżyńska-Stolotowa i F. Stolot, Warszawa 1982.

Liskowate
foto: P. Olejnik

Liskowate, cerkiew
foto: P. Olejnik

Liskowate, cmentarz
foto: P. Olejnik

Liskowate, dzwonnica parawanowa
foto: P. Olejnik

Liskowate, cmentarz
foto: P. Olejnik

Liskowate, cerkiew zimą
foto: P. Olejnik