» Cerkwie murowane | Cerkiew w Olchowej

Cerkiew greckokatolicka pw. Soboru Matki Bożej w Olchowej

Niewielka miejscowość Olchowa znajduje się w sąsiedztwie Tarnawy Górnej i Łukowego. Jadąc z Tarnawy przed Łukowem należy skręcić w lewo na Olchową (będzie drogowskaz). Przez wieś prowadzi wąska asfaltowa droga. Po minięciu kościoła rzymskokatolickiego na najbliższej krzyżówce należy skręcić w lewo. Wąziutka dróżka asfaltowa prowadzi do cmentarza. 200 m od niego widoczna jest cerkiew, do której można podejść przez łąkę na przełaj lub drogą polną.

Cerkiew w Olchowej, sierpień 2012
foto: P. Szechyński

Filialna cerkiew greckokatolicka pw. Soboru Matki Bożej zbudowana została w roku 1886 lub 1887 (wg różnych źródeł mógł to być również 1840 lub 1865), na miejscu poprzedniej - drewnianej - rozebranej w roku 1921.

Jest to niewielka (12,7m x 7 m) cerkiew murowana, orientowana (prezbiterium ku wschodowi). Liczba wiernych wynosiła w roku 1890 - 159 osób, w 1918 - 278 oraz w roku 1938 - 253 wiernych. Po roku 1947 opuszczona. Cerkiew obecnie jest w ruinie, pozbawiona wszelkiego wyposażenia oraz stolarki okiennej i drzwiowej. Jedna ze ścian mocno odchyla się od pionu grożąc zawaleniem. Obok cmentarz cerkiewny w jednym krzyżem nagrobnym.

Ratowania cerkwi w Olchowej podjęło się Stowarzyszenie Dziedzictwo Mniejszości Karpackich pod kierunkiem dr Ewy Bryły. W 20 numerze "Skarbów Podkarpackich" znajduje się krótki opis obiektu oraz planowanych prac:

Cerkiew w Olchowej, sierpień 2012. Południowo-zachodni narożnik kruchty grożący zawaleniem
foto: A. Szechyński

"Świątynia jest orientowana (wzdłuż osi głównej wschód-zachód), reprezentując typ o skromniejszym programie funkcjonalnym i układzie przestrzennym. Jest jednokondygnacyjna, bez chóru. Całość nakryta jest wspólnym, dwuspadowym drewnianym dachem, ze szczytem od strony zachodniej i sześciobocznie zadaszonym prezbiterium.

Całość wieńczy drewniana sygnaturka, z hełmem pokrytym blachą. Także szczyt zwieńczony był pierwotnie żelaznym krzyżem. W przestrzeni poddasza znajdowały się (niezachowane) dwa dzwony, zawieszone na dwóch belkach - opartych na konstrukcji więźby dachowej. Parter przekryty jest drewnianym stropem - od spodu odeskowanym i malowanym na niebiesko. Ściany są otynkowane i pobielone. Murowane ściany parteru pozbawione są dziś stolarki okiennej i drzwiowej, co sprawia, że dostęp do tego obiektu jest niekontrolowany, zagrażając mu m.in. zaprószeniem ognia."

"Niepokojące odspojenie, pęknięcia, odkształcenia i ubytki wykazują kamienne ściany przedsionka - zwłaszcza przy narożniku południowo-zachodnim. Częściowe ubytki i brak konserwacji pokrycia przyczyniły się do znaczącej destrukcji fragmentów elementów więźby dachowej belek stropowych i deskowania sufitu, a być może także ścian i ich fundamentów. Widoczne są spore ubytki tynków wewnętrznych i zewnętrznych, zwłaszcza od zachodu. Do destrukcji ścian znacznie przyczyniło się również skorodowanie i zniszczenie rynien i rur spustowych."

Stowarzyszenie DMK otrzymało w roku 2012 dotację w wysokości 30 tys.zł od Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Przemyślu na remont cerkwi w Olchowej. Złożono również wniosek do UM Rzeszów. Zrobiony został projekt budowlany, który razem z innymi dokumentami został złożony w Starostwie Sanockim - celem uzyskania pozwolenia budowlanego.

Wsparcia na rzecz odbudowy cerkwi w Olchowej można dokonywać na konto Stowarzyszenia z dopiskiem "Olchowa":

Stowarzyszenie Dziedzictwo Mniejszości Karpackich
38-540 Zagórz ul. Filtrowa 19
PBS O/Sanok 43 8642 0002 2001 0072 3127 0001

Kontakt: tel. 13 46 22 670, 0 695 66 48 06
www.dmk.witryna.org, mniejszosci_karpackie@tlen.pl

14 sierpnia 2012 odkrzaczono teren wokół cerkwi. 5 września ropoczęły się pierwsze prace remontowe. Ich celem jest odgruzowanie odchylonych ścian kruchty, zabezpieczenie i zaklinowanie rozspajającego się łuku nadproża nawy głównej, kontrolowane wyburzenie ściany południowo-zachodniej i części ściany zachodniej, odkopanie fundamentów i wydobycie resztek materiału. Wzmocniona została również konstrukcja obiektu a konkretnie wykonano rekonstrukcję narożnika południowo-zachodniego kruchty. Na rok 2013 zaplanowano remont dachu. Zdjęcia oraz informacje z przebiegu prac dostępne są na facebokowym profilu Stowarzyszenia DMK: SDMK na Facebook

Literatura:

1. Bryła E., 2010, "Na pomoc cerkwi", Skarby Podkarpackie nr 20, str. 8-9.
2. Kryciński S., Cerkwie w Bieszczadach, Warszawa 1995.

Cerkiew w Olchowej wg stanu na sierpień 2012:

zdjęcia: P. Szechyński