» Cerkwie drewniane | Cerkiew w Rabem

Cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja w Rabem k.Czarnej (ob. rzymskokatolicki kościół filialny pw. Świętej Rodziny)

Cerkiew w Rabem ulokowana jest tuż przy trasie wielkiej obwodnicy bieszczadzkiej, między Czarną a Hoszowem, po wschodniej stronie drogi. Pierwsze wzmianki o wsi jak i o cerkwi pochodzą z XVI wieku.

Cerkiew w Rabem
foto: P. Szechyński

Pierwotna cerkiew ufundowana była przez rodzinę Dydyńskich. Kolejna - wzmiankowana w roku 1756 powstała z fundacji Łażewskich. Obecny obiekt zbudowano w roku 1858 (początek budowy) a konsekrowano pw. św. Mikołaja w 1861r. Budowa została zrealizowana z fundacji mieszkańców Rabego. Po roku 1951 nieużytkowana, większosć wyposażenia rozkradziono.

Cerkiew jest orientowana, trójdzielna, konstrukcji zrębowej, obita gontem. Od północy przylegająca do prezbiterium zakrystia. Sanktuarium zamknięte ścianą prostą, ściany zbieżne. Obiekt nakryty daszkiem okapowy opasującym cerkiew, wsparty na tzw. rysiach - wystających belkach zrębu. W zachodniej elewacji dwukondygnacyjne podcienie. Zrąb ścian nawy wyższy niż w sanktuarium i babińcu. Dachy konstrukcji krokwiowej, dwuspadowe o różnej wysokości kalenic. Nad nawą uskok w połaciach dachowych. Nad nawą znajduje się sześcioboczny tambur (bęben) nakryty namiotowo ze ślepą latarnią. Nad zakrystią dach pulpitowy. Wszystkie połacie dachowe pokryte są blachą. Od zachodu chór o ażurowym parapecie.

Obecny ołtarz i ikonostas w Rabem
foto: P. Szechyński

Bryła cerkwi odbiega od typowych cerkwi bojkowskich na tym terenie, prezentuje ona tzw. nurt klasycyzujący drewnianej architektury cerkiewnej, podobnie jak cerkiew w pobliskiej Czarnej. Ten typ architektoniczny był w czasach jej budowy narzucony przez administrację austriacką. Zmiany stylowe w tym typie cerkwi są powierzchowne - wzniesiono ją w tradycyjnej formie i rozwiązaniach konstrukcyjnych a dodano jedynie dekoracje o aktualnych w czasie budowy znamionach stylowych - np. dach oraz kolumny przed wejściem, choć nie tak wydatne i typowe jak w Czarnej.

Liczba wiernych:

• 1890r. - 370
• 1918r. - 381
• 1938r. - 555

Wrota carskie w Rabem
foto: P. Szechyński

Po roku 1951 nieużytkowana cerkiew służyła przez pewien czas jako magazyn przedmiotów zebranych z innych cerkwi, które później rzekomo wywieziono w nieznanym kierunku. Zachowały się tu natomiast ikony z rozebranej cerkwi w Lutowiskach - trzy ikony Proroków Starego Testamentu oraz dwie duże ikony malowane na blasze: Ostatnia Wieczerza i Narodziny NMP. W zwieńczeniu ganku znajduje się przedwojenny krycyfiks wycięty z blachy.

Od roku 1971 obiekt pełni funkcję kościoła rzymskokatolickiego należącego do parafii w Czarnej. W roku tym, celem odsłonięcia ołtarza głównego zdemontowano carskie wrota oraz dwie ikony namiestne, które następnie umieszczono na ścianach prezbiterium. Nad babińcem znajduje się zabytkowy pozłacany żyrandol, drugi - większy od obecnego - był niegdyś zawieszony w nawie głównej. Niestety końcem lat 70 został przeniesiony do cerkwi w Lipiu i uległ zniszczeniu podczas jej pożaru.

Obok cerkwi murowana dzwonnica bramka z lat 40 XX wieku, kryta dachem namiotowym ze ślepą latarnią. Umieszczone były w niej dwa dzwony, które w maju 1953 roku zostały zabrane przez pracowników PUB w Ustrzykach Dolnych i przepadły bezpowrotnie. Prawdopodobnie zostały rozbite i wywiezione na złom do Wrocławia.

Obok znajduje się cmentarz, na którym zachowało się kilka starych, przedwojennych nagrobków.

Cerkiew w Rabem nocą
foto: P. Szechyński

Ikony Proroków Starego Testamentu z rozebranej cerkwi w Lutowiskach
foto: P. Szechyński

Wielka, malowana na blasze ikona przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę - pochodzi z rezebranej cerkwi w Lutowiskach
foto: P. Szechyński

Kolejna ikona z Lutowisk: Narodziny NMP
foto: P. Szechyński

Cerkie w Rabem, wnętrze - w tle chór
foto: P. Szechyński

Więcej zdjęć cerkwi: Cerkiew w Rabem - zdjęcia

opracowanie i zdjęcia: P. Szechyński

Literatura:

1. M. i A. Michniewscy, M. Duda, "Cerkwie drewniane Karpat - Polska i Słowacja", Pruszków 2003.
2. S. Kryciński, "Cerkwie w Bieszczadach", Pruszków 1995.
3. Materiały Parafii w Czarnej.
4. "Katalog zabytków sztuki - województwo krośnieńskie", pod redakcją Ewy Śnieżyńskiej-Stolotowej i Franciszka Stolota. (wstępną inwentaryzację przeprowadzili Ryszard Brykowski i Kazimiera Kutrzebianka). Polska Akademia Nauk Instytut Sztuki Warszawa 1982.