» Cerkwie drewniane | Cerkiew w Uluczu

Cerkiew w Uluczu

W niewielkiej odległości od Sanoka, mniej więcej około 20 kilometrów, leży niewielka wieś Ulucz. Kiedyś była jedną z największych wsi powiatu brzozowskiego. Powojenne losy Ulucza są jeszcze jednym tragicznym epizodem ludności zamieszkującej pogranicze. Wieś została spalona przez UB a mieszkańcy wysiedleni. Pozostały po nich zdziczałe sady i resztki zabudowań.

Cerkiew w Uluczu
foto: J. Milczanowska

Ale z historycznej pożogi pozostała najcenniejsza pamiątka dawnej świetności wsi - cerkiew. Wzniesiona na górującym nad wsią wzgórzu Dębnik, otoczona starodrzewiem.

Z cerkwią i miejscem jej budowy związana jest legenda. Podobno trzykrotnie zabierano się do budowy u stóp wzgórza i za każdym razem nieznana siła przenosiła cały materiał budowlany na szczyt Dębnika. W końcu budowniczy zrozumieli, że miejsce powstania świątyni zostało wskazane w cudowny sposób i tak do dziś, na szczycie Dębnika możemy podziwiać cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego.

Według dotychczasowych przekazów, cerkiew została wzniesiona w latach 1510-1517, zaś przebudowana w drugiej połowie XVII i w XIX wieku. Dotąd uważana była za najstarszą z zachowanych drewnianych cerkwi w Polsce, a być może także i w Europie. Jednak przeprowadzona w ostatnich latach analiza dendrochronologiczna przeniosła datowanie budowy cerkwi na rok 1659. Wzniesiona z użyciem siekier i toporów (bez użycia pił) z drewna pochodzącego z drzew ściętych w 1658r. Odmłodzenie cerkwi nic a nic nie umniejszyło jej urody :-).

Ekspozycja ikon
foto: J. Milczanowska

Cerkiewka jest naprawdę przepiękna. Posiada konstrukcję zrębową, z podwaliną na kamiennym podmurowaniu. Jest trójdzielna z zamkniętym trójbocznym prezbiterium, nakryta pięciopłatowym dachem. Przy prezbiterium znajdują się dwa pomieszczenia, tzw. pastoforia. W południowym trzymano szaty liturgiczne a w północnym przygotowywano ofiarę eucharystyczną. Pastoforia zachowały się tylko w najstarszych cerkwiach, gdyż w okresie późniejszym zaniechano ich budowy na rzecz zakrystii. Okap babińca wsparty jest na ośmiu słupach z mieczami. Dach wieńczą żelazne krzyże osadzone w ceramicznych kulach. W środku zachowana polichromia. Obecnie we wnętrzu eksponowane są współczesne ikony.

Kiedyś, w dniu Wniebowstąpienia Pańskiego do cerkwi przybywały tłumy wiernych. Dziś tradycja ta została wskrzeszona i co roku, w dzień odpustu odbywają się tu nabożeństwa. Przed cerkwią umieszczono tablicę ku czci urodzonego w Uluczu kompozytora, księdza Michała Werbyćkiego - autora hymnu narodowego Ukrainy.

Cerkiew w Uluczu
foto: J. Milczanowska

Świątynia stanowi filię Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Cerkiew można zwiedzać. Klucz znajduje sie u pani Doroty Demkowicz, przy wjeździe do Ulucza od strony Dobrej.

Bardzo gorąco polecamy obejrzenie cerkiewki. Można to zrobić przy okazji pobytu w sanockim skansenie. Należy udać sie w kierunku na Mrzygłód (do obejrzenia drewniana zabudowa wsi - szlak architektury drewnianej). Dalej, w Hłomczy (również zabytkowa cerkiew) dojechać do Sanu i przez most do Dobrej. Następna wieś za Dobrą to juz Ulucz.

Co prawda tereny te to nie Bieszczady, ale równie piękne, ciekawe i o interesujacej historii. Polecamy.

Na zdjęciach od lewej: cerkiew w Uluczu, kapliczka przy wejsciu na wzgórze Dębnik, wnętrze cerkwi, ekspozycja ikon.

tekst oraz zdjęcia: J. Milczanowska

Literatura:

1. Jerzy F. Adamski - "Dydnia gmina w dolinie Sanu",
2. Magdalena i Artur Michniewscy, Marta Duda - "Cerkwie drewniane Karpat - Polska i Słowacja"; wyd. Rewasz 2003,
3. informacje własne

Zobacz także:

Badania archeologiczne na cerkwisku w Uluczu