» Dawne wsie | Łuh

Łuh

Historia Łuhu

Nieistniejąca obecnie wieś Łuh, została założona na prawie wołoskim w dobrach Balów z Hoczwi, po roku 1543. Świadczy o tym pierwsza wzmianka o istnieniu wsi z roku 1552, z której wynika, iż zaczęto się tu dopiero osiedlać. Kolejny wpis z 1567 r., mówi o zwolnieniu z podatku a wolnizna wynosiła 25 lat. W 1589 było tu kilka osiadłych łanów.

Łuh i Jaworzec na mapie WIG z 1938r. Widoczne rozmieszczenie zabudowań

Łuh położony jest w dolinie rzeki Wetlina, pomiędzy Jaworcem z Zawojem, na lewym brzegu rzeki. To bardzo ładna, malownicza i ciekawa również pod względem przyrodniczym dolina, obejmująca nie tylko Łuh, ale sięgająca od Kalnicy, przez Jaworzec, Łuh i Zawój do ujścia Wetliny do Solinki w Polankach.

Tereny dawnej wsi Łuh. Miejsce po cerkwi.
foto: M. Piela

Ciekawostką jest fakt, iż Łuh (pierwotnie Wielki Luch, potem również Łuch i wreszcie Łuh - od podmokła łąka) położony był tylko na jednym brzegu rzeki Wetlina - obecnie uporczywie przemianowywanej na Wetlinkę - co w Karpatach jest rzadkością. Początkowo zarówno Łuh jak i Kalnica czy Zawój położone były na obu brzegach rzeki. Późniejsze spory Kmitów i Balów, skończyły się wyrugowaniem tych drugich ze wschodniego brzegu rzeki, ale Balowie zachowali tereny na brzegu zachodnim. Stąd zapewne takie położenie wsi.

Pierwszym właścicielem wsi był Matiasz III Bal. Potem Łuh przejmowali jego synowie i wnuki. Ród Balów był w posiadaniu wsi do roku 1790, wówczas jeszcze właścicielem był Piotr Karsznicki, syn Salomei z Balów Karsznickiej. W tymże roku wies przypadła Janowi Rzeplińskiemu, potem Łazowskim (1840 - 1871), fundacji stypendiów dla studiujących literaturę polską (ok. 1871 - 1880). W roku 1885 właścicielem był Hersch Pachter, 1890 - Hersch Polman i właściele oraz 1904 - ok. 1910 Mendel Pachter.

Łuh, fragment krzyża na pamiątkę 950-lecia Chrztu Rusi. Widać daty 988 i 1938.
foto: M. Piela

Słownik geograficzny z końca XIX w. odnotowuje Łuh jako (sic!): "Łuch al. Łuh, wś. pow. Lisko, w okolicy górzystej i lesistej nad Wetliną, 568 npm., ma od płn. i płd. lasy na wzgórzach sięgających do 965 m. bezwzględnej wysokości. Jest w tej wiosce, liczącej 185 mk. wyznania gr-kat., cerkiew drewniana, przyłączona do parafii w Krówniku. Oddalenie od Baligrodu wynosi 10 km. Pos. większa należy do fundacyi stypendyów Łazowskiego i ma 153 roli i 275 mr. lasu, pos. mniej. 303 roli, 149 łąk, 72 pastw. i 29 mr lasu. Granicami styka się na płd. z Kątnicą, na płn. z Zawojem, na wsch. z Jaworzem a na zach. z Dołżycą." Słownik ten, do którego często sięgamy dostarcza lakonicznych aczkolwiek czasem ciekawych informacji. Nie jest jednak wolny od błędów. W powyższym cytacie autorzy wymieniają Kątnicę - zapewne mają na myśli Kalnicę. Podobnie jest z Krównikiem - tu chyba miał być Jaworzec.

Łuh, droga do dawnej cerkwi wiosną.
foto: M. Piela

Ostatnia cerkiew greckokatolicka w Łuhu, filialna, wzniesiona została w roku 1864 i należała do parafii w Jaworcu, dekenatu ciśniańskiego. Przy czym Łuh do parafii w Jaworcu trafił w roku 1790. Przed tym okresem również we wsi była cerkiew drewniana, ale parafialna. Parafię zlikwidowały władze austriackie.

Cerkiew filialna z roku 1864 nosiła wezwanie św. Mikołaja Cudotwórcy. Była trójdzielna, szalowana pionowo deskami, kryta blachą. Wieńczyły ją 3 baniaste hełmy ze ślepymi latarniami. Cerkiew została zniszczona po roku 1947. Tuż obok stała drewniana dzwonnica, zbudowana na planie kwadratu, kryta gontowym dachem namiotowym. Zniszczono ja po roku 1945. Liczba wiernych w roku 1890 wynosiła 268 osób, w 1918 - 254 i w roku 1938 226 osób.

Na cmentarzu w Łuhu.
foto: M. Piela

Na cerkiewnym cmentarzu nie zachowały się nagrobki, jedynie ich fragmenty. Miał on powierzchnię 8,7 ha. Zachował się również krzyż ustawiony na 950 rocznicę Chrztu Rusi z datami 988-1938. Krzyż był przewrócony, obecnie stoi na cmentarzu. Stoi tu również obecnie krzyż z napisem "Pamięci mieszkańców wsi Łuh deportowanych z własnej ziemi 6 czerwca 1946 roku". Ustawiono go w 2011.

Po II wojnie światowej mieszkańcy Łuhu zostali wysiedleni. Część jeszcze w roku 1946 a resztę w ramach akcji Wisła w maju 1947. We wsi nie pozostał nikt i nikt do dziś tu nie mieszka. Łuh jest kolejną wymazaną z mapy miejscowością a dokładnie rzecz biorąc figuruje na mapach jako miejscowość nieistniejąca. Nie zachowały się żadne zabudowania, oprócz fragmentów podmurówek, piwnic i studni. Przed wojną oprócz zabudowań mieszkalnych był tu dwór, zabudowania dwroskie, karczma i młyn wodny. Zachowały się natomiast tarasy dawnych pól uprawnych, które widoczne są do dziś.

Łuh turystycznie

Tereny te zostały "odkryte" turystycznie dość dawno temu. W pobliżu łąk Łuhu w latach 70.XX działało pole namiotowe, ale nieco później zostało zlikwidowane. W Jaworcu powstała bacówka, schronisko PTTK, któro działa do dziś. Poznawaniu tej doliny sprzyja droga prowadząca z Kalnicy do ujścia Wetliny k. Polanek. Droga ta biegnie doliną, wzdłuż rzeki Wetlina a wszystkie trzy dawne miejscowości, tj. Jaworzec, Łuh i Zawój są z niej łatwo dostępne. Część tych terenów obejmuje rezerwat przyrody Sine Wiry. Po powstaniu rezerwatu wytyczono trasę rowerową biegnącą doliną Wetliny. Ścieżka rowerowa prowadzi z Kalnicy przez Sine Wiry do Polanek, ale w ten rejon można przyjechać rowerem również ze Studennego lub Zatwarnicy przez przełęcz Szczycisko, gdzie również są znakowane trasy rowerowe. I na rower trasa ta jest być może najbardziej praktyczna, ze względu na duże odległości. Duże to oczywiście pojęcie względne - dla niektórych turystów 1500 m pieszo jest jednak barierą nie do przebycia.

Łuh rowerem.
foto: P. Szechyński

Dla turystów zmotoryzowanych praktyczniej będzie tu dostać się od strony Kalnicy. Samochodem można dojechac do skrzyżowania na Jaworzec. Tu zostawić samochód i zarówno Jaworzec jak i Łuh są szybko dostępne. Droga od tego skrzyżowania jest drogą leśną, objętą zakazem ruchu. Kawałek dalej trzeba natomiast podejść do Zawoju, nie jest to jednak odległość zbyt duża.

O ile turyści docierali tu już dość dawno, o tyle tereny wspomnianych wsi - w tym Łuh - były niejako zostawione same sobie. Zaniedbane cmentarze i cerkwiska, resztki podmurówek. Czasem trudnodostępne, niewidoczne, jednym słowem trzeba było wiedzieć gdzie i czego szukać, aby trafić na konkretne pozostałości. Sytuacja zmieniła się w roku 2012, kiedy to oficjalnie została oddana do użytku ścieżka historyczna "Bieszczady Odnalezione".

Łuh, ścieżka "Bieszczady odnalezione".
foto: P. Szechyński

Ścieżka "Bieszczady Odnalezione" to efekt ponad 2 letniej pracy osób zaangażowanych w ten projekt, która polegała m.in. na zebraniu informacji od dawnych mieszkańców. Inicjatorem projektu jest Marcin Dobrowolski ze Stowarzyszenia Rozwoju Wetliny i Okolic. Udział w projekcie wzięło również Stowarzyszenie Beskydzkie-Zemlactwo z Iwano-Frankowska. Uporządkowane zostały cmentarze i cerkwiska, wyeksponowano to co jeszcze pozostało, rozmieszczone zostały także tablice informacyjne z krótkim opisem wszystkich trzech wsi. W poszczególnych punktach znajdują się również odpowiednie tabliczki, cała trasa jest bardzo dobrze oznakowana w terenie. Minusem jest być może brak połączenia ścieżki z Jaworca do Łuhu. Oznacza to, że mając w planie zwiedzić wszystkie trzy miejsca, trzeba najpierw zejść do Jaworca a potem wrócić do skrzyżowania i kontunuować marsz na Łuh i Zawój. Jest to zapewne związane z brakiem przeprawy przez Wetlinę. Na upartego można ją oczywiście przejść, latem w tym miejscu to płytka bieszczadzka rzeczka. Można to zrobić przy dawnym krzyżu pańszczyźnianym w Jaworcu, gdzie jest dogodne zejście do rzeki. Potem 50 m chaszczowania i jest droga na Łuh.

P. Szechyński

Literatura:

1. Kryciński S., "Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy, cz. 2 Gmina Cisna", Warszawa 2007.
2. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach", s.33-34, Warszawa 1995.
3. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V (Kutowa Wola - Malczyce), Warszawa 1884.

W pobliżu warto zobaczyć:

Jaworzec
Zawój
Rezerwat "Sine Wiry"

Łuh, krzyż w miejscu dawnej wsi pamięci deportacji.
foto: P. Szechyński

Łuh, krzyż na 950-lecie Chrztu Rusi.
foto: P. Szechyński

Cerkiew w Łuhu, tablica ścieżki.
foto: P. Szechyński

Łuh, widok z cmentarza na drogę do Zawoju.
foto: P. Szechyński

Staw (współczesny) na terenie dawnej wsi Łuh.
foto: P. Szechyński

Łuh, cmentarz i miejsce po cerkwi.
foto: M. Piela

Tablica z opisem wsi Łuh.
foto: M. Piela

Ścieżka "Bieszczady Odnalezione".
foto: M. Piela