» Fauna Bieszczadów | Kormoran czarny

Kormoran czarny. Zagadkowi goście doliny Sanu

"Dzień gaśnie w szarej mgle.
Wiatr strąca krople z drzew.
Sznur kormoranów w locie splątał się..."

Fragment tekstu piosenki
Piotra Szczepanika "Goniąc kormorany" z 1965r
autorstwa Andrzeja Tylczyńskiego

Od kilku lat dolinę Sanu oraz wody Zalewu Myczkowieckiego i Solińskiego odwiedzają kormorany. Kormoran czarny Phalacrocorax carbo, jest dużym ptakiem wodnym z rodziny kormoranowatych. Długość ciała dojrzałych kormoranów wynosi 90-92 cm, rozpiętość skrzydeł to około 140 cm. Ważą od 1,6 do 3,6 kg.

Kolonia kormoranów
foto: P. Kutiak

Charakteryzuje go czarne upierzenie z metalicznym połyskiem, na głowie nosi delikatny czub, w okresie poprzedzającym lęgi zwraca uwagę białymi policzkami. Młodociane osobniki mają wierzch ciała ciemnobrązowy, podczas gdy spód biały. U kormoranów występuje brak widocznego dymorfizmu płciowego, najczęściej jednak samce są większe od samic. W Polsce spotyka się dwa podgatunki: Phalacrocorax carbo carbo, który ma szyję jednolicie czarną oraz Phalacrocorax carbo sinensis, który ma boki szyi białe z gęstym czarnym rysunkiem.

Kormoran czarny preferuje płytkie słodkie i słone zbiorniki wodne obfitujące w ryby. Gnieździ się w koloniach, gdzie spotyka się nawet 1000 gniazd posadowionych na skalistych wysepkach i brzegach morskich. Nad wodami słodkimi spotyka się gniazda na drzewach. Spotyka się również kolonie kormoranów mieszane z czaplą siwą. Kormorany wprowadzają jeden lęg w roku składając 3-4 jaja, które są wysiadywane przez okres od 24 do 30 dni. Młode pozostają w gnieździe przez okres ośmiu tygodni. Kormorany osiągają dojrzałość płciową w trzecim roku życia.

Ptak ten łowi ryby nurkując. Niekiedy miejsce żerowania od miejsca spoczynku i noclegu (kormoran prowadzi dzienny tryb życia) oddalone jest o kilkanaście kilometrów. Na temat jego żarłoczności krążą sprzeczne ze sobą opinie. Według źródeł jeden osobnik potrzebuje dziennej dawki pożywienia w granicach 0,5 kg ryb.

Trzydzieści lat temu kormoran był gatunkiem rzadkim w naszym kraju. Specjalnie dla tych ptaków utworzono rezerwaty w Kątach Rybackich, Wyspie Lipowa, Czerwicy, Wyspa Kormoranów, Czaple Wyspy, Jezioro Rydzówka. Od lat 80-tych XX w liczebność kormoranów gwałtownie wzrasta. Traktowany jest jako szkodnik w gospodarstwach rybackich. Za jedną z przyczyn dynamicznego rozprzestrzeniania się populacji omawianego gatunku uważana jest przyśpieszona poprzez działalność człowieka eutrofizacja zbiorników wodnych. W takich wodach panują idealne warunki do masowego występowania ryb planktonożernych i roślinożernych, głównie drobnych karpiowatych. Ryby te nie są atrakcyjne dla gospodarki rybackiej, ale są ogromną bazą pokarmową dla kormoranów.

Od wielu lat największą kolonią kormoranów w Polsce jest rezerwat Kąty Rybackie, gdzie wg danych z 2003 roku gniazdowało 10 tys. par. Liczba kolonii w Polsce szacowana jest na 40-50. Są to głównie niewielkie i punktowe stanowiska. Ostatnie artykuły opisujące stan populacji kormoranów w dolinie Sanu podają liczbę 500 szt. Trzeba jednak wiedzieć, że migrujące ptaki traktują naszą wschodnią i południową granicę państwa jako swoisty szlak. Od dziesięciu lat obserwuje się w Bieszczadach coraz więcej zimujących stad, głownie w okolicach Jeziora Myczkowieckiego.

Pojawiające się w lokalnej prasie postulaty wędkarzy o konieczności redukcji stad kormorana, nie są niestety rozwiązaniem problemu. Jak podają wiarygodne źródła i doświadczenia państw unijnych, odstrzał i niszczenie gniazd nie jest skutecznym środkiem przy redukcji wzrostu liczebności omawianych ptaków. O ile straty wywołane żerowaniem kormoranów w zbiornikach hodowlanych są faktem i nie podlegają dyskusji, to obecność kormoranów przy zbiornikach naturalnych wymaga analizy bazy żerowej i struktury gatunkowej ichtiofauny na danym obszarze. Odchodząc jednakże od problemów gospodarki rybackiej, warto wiedzieć, że ten niewątpliwie piękny ptak jest doskonałym obiektem dydaktycznym w edukacji przyrodniczej dzieci i młodzieży. Jest również niewątpliwie wdzięcznym tematem dla fotografii przyrodniczej.

tekst oraz zdjęcia: Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Zdjęcia kormorana wykonano w Kątach Rybackich w rezerwacie oraz na plaży w Sztutowie.

Kormoran czarny
foto: P. Kutiak

Kormoran czarny
foto: P. Kutiak