» Fauna Bieszczadów | Krzyżówka

Krzyżówka (Anas platyrhynchos)

Krzyżówka (Anas platyrhynchos) - przodek kaczki domowej, uważana jest za najliczniejszego przedstawiciela blaszkodziobych w Polsce. Spotyka się ją najczęściej na powierzchni zbiorników i cieków wodnych. Regularnie zimuje na terenie Zalewu Solińskiego i Myczkowieckiego oraz mniejszych zbiornikach wody stojącej. Spotykamy ją również nad Sanem, Osławą, Solinką oraz przy małych i dużych potokach. Najwyżej spotykane stanowiska krzyżówki w Bieszczadach obserwowano w dolinie górnego Sanu w okolicach Tarnawy.

Krzyżówka - kaczka
foto: P. Kutiak

Krzyżówka jest największym przedstawicielem kaczek spotykanych w naszym kraju, osiąga rozmiary: 60 cm długości ciała i rozpiętość skrzydeł 150 cm. Zimą, gdy kaczka gromadzi zapas tłuszczu pod skórą, masa jej ciała wynosi do 1,5 kg. Omawiany gatunek odznacza się widocznym dymorfizmem płciowym.

Samiec różni się od samicy przede wszystkim ubarwieniem, jego szata jest bogatsza w kolory. W okresie godowym jego głowa przybiera intensywną zieloną barwę. Dostrzeżemy również u niego pierś ozdobioną czekoladową barwą.

W szacie samicy przez cały rok dominują kolory: szary i brązowy. Zarówno u samicy jak i u samca dostrzeżemy piękne niebieskawe lub zielonkawe lotki na skrzydłach, tzw. lusterka.

Krzyżówka - kaczor
foto: P. Kutiak

Przedstawiciele omawianego gatunku każdego roku zawierają małżeństwa sezonowe, czyli corocznie łącza się w pary z innym partnerem. Fakt ten następuje po widowiskowych tańcach godowych.

Toki kaczorów możemy obserwować od jesieni, po pierzeniu, kiedy to samce przybierają barwną, wyrazistą szatę godową. Nasilenie tych zachowań obserwuje się na przedwiośniu i ustają na przełomie kwietnia i maja.

Pobudzone samce najpierw czyszczą skrzydła, wykonując energiczne ruchy. Potem wielokrotnie i coraz mocniej wyciągają głowę w górę i w dół. Samica która odpowie na te zaloty również energicznie wyciąga i chowa głowę.

Para oddalając się od stada wciąż wykonuje swój charakterystyczny taniec. Następnie kaczka układając się na wodzie przed partnerem wyraża gotowość na zbliżenie. Kaczor wsiada na nią przytrzymując się piór na szyi.

Po kopulacji samiec demonstruje swoją sylwetkę wybijając się nad wodę i wykonuje tzw. rundę honorową wokół poślubionej świeżo małżonki. Oboje kąpią się, zanurzając poszczególne części cała i energicznie otrząsają się z wody.

Gniazda zakłada w najczęściej na ziemi, w trzcinach. Zdarza się jej czasami gniazdować w dziuplach. Samica składa od 6 do 14 zielonkawych jaj, które wysiaduje przez okres od trzech do czterech tygodni. Kiedy samice siedzą na jajach, kaczory zbierają się w stada i zaszywają się w szuwarach, gdzie się wypierzają. Młode pisklęta kilka godzin po wykluciu i obeschnięciu, udają się z matką do wody. Ubrane są w żółty puch, ich główki wyróżniają się czarnym paskiem, przeciągniętym przez oczy. Zdolność lotu uzyskują po ośmiu tygodniach.

Krzyżówka - kaczory
foto: P. Kutiak

Kaczki są wszystkożerne, podstawę ich pokarmu stanowią drobne bezkręgowce i rośliny. Zjadają również ziarna zbóż, małe ryby i ikrę. Pokarmu poszukują na płytkich wodach do 0,5 m głębokości. Często można zaobserwować jak żerują zanurzając głowę i tułów w wodzie, wystawiając kuper nad powierzchnię. Latają bardzo szybko, do 60 km/h wywołując lotkami charakterystyczny gwizd. Lecąc parami pierwsza jest zawsze samica. Podczas dłuższych lotów kaczki tworzą klucz lub lecą w linii prostej. Kaczka krzyżówka dożywa do dwudziestu dziewięciu lat.

Kaczka krzyżówka jest gatunkiem przelotnym, przylatuje na początku marca i odlatuje w październiku. Sporo kaczek jednak pozostaje na zimę, dlatego coraz częściej spotykamy je wśród zabudowań, np. w Sanoku mamy do czynienia z prawdziwą inwazją tego gatunku. Na niewielkim potoku w otoczeniu bloków osiedla Posada na odcinku 200 metrów można naliczyć ponad 100 osobników. Ludzie od kilku lat dokarmiają te ptaki, często zupełnie bez potrzeby, rekompensując sobie w ten sposób brak prawdziwego kontaktu z dziką przyrodą. Ptaki te preferują osiedla ludzkie z racji łatwego dostępu do dostarczanego przez ludzi pokarmu, braku obecności drapieżników oraz ze względu na nieco łagodniejsze warunki mikroklimatyczne w stosunku do terenów otwartych.

Krzyżówka jest ptakiem łownym, poluje się na nią od 15 sierpnia do 21 grudnia. Piórka z kaczego kupra są wykorzystywane przez wędkarzy, łowiących na tzw. muchę do tworzenia przynęty.

tekst oraz zdjęcia: Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Kaczka - krzyżówka
foto: P. Kutiak

Krzyżówka kaczor
foto: P. Kutiak

Kaczory
foto: P. Kutiak

Żerowanie
foto: P. Kutiak

"Lusterka" na skrzydłach krzyżówki
foto: P. Kutiak

Kaczory - wyścig
foto: P. Kutiak