» Fauna Bieszczadów | Zaskroniec zwyczajny

Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix)

Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) to jeden z czterech gatunków węży występujących w Bieszczadach. Należy do rodziny połozowatych, jest niejadowity. Jest jednym z największych polskich węży, gdyż długością może ustępować jedynie występującemu również w Bieszczadach wężowi Eskulapa a także najbardziej rozpoznawalnym, ze względu na charakterystyczne cechy zewnętrzne.

Zaskroniec zwyczajny
foto: P. Olejnik

Samce są mniejsze, osiągają na ogół długość nie przekraczającą 1 m. Samice dłuższe, zdarzają się osobniki o długości 1,2 - 1,5 m. Żywią się kijankami żab, żabami, rybami i niewielkimi gryzoniami. Połozowate nie duszą ofiary ani nie uśmiercają jej w inny sposób - połykają żywcem. Lubią środowisko wilgotne, w pobliżu zbiorników wodnych, bagien i potoków. Nie stronią też od siedzib ludzkich. Doskonale pływają.

Nazwa tego pospolitego w całej Polsce węża pochodzi od charakterystycznych żótych plam z tyłu głowy (za skronią). Plamy te są na ogół bardzo wyraźne i pozwalają błyskawicznie odróżnić zaskrońca od innych węży. Można jednak natknąć się na osobniki melanistyczne o czarnym ubarwieniu. Zaskrońce melanistyczne nie posiadają plam i na pierwszy rzut oka są trudne do odróżnienia od melanistycznej (również czarnej) żmiii zygzakowatej.

Zaskroniec podczas połykania żaby trawnej
foto: M. Piela

W takich przypadakch należy kierować się innymi cechami: zaskrońce są na ogół znacznie większe (dłuższe), gdyż żmije nie przekraczają z reguły kilkudziesięciu centymetrów. Róznią się również budową głowy - u żmii jest ona wyraźniej oddzielona od reszty ciała. Kolejną cechą odrózniającą zaskrońce i żmije są źrenice oczu. Żmija ma źrenice wyraźnie pionowe (jedynie nocą mogą sprawiać wrażenie okrągłych), natomiast zaskroniec (i np. Eskulap) mają źrenice okrągłe.

Zaskroniec - o ile nie jest akurat w trakcie posiłku - jest wężem płochliwym i na ogół nie szuka kontaktu. Zagrożony potrafi syczeć, jednak nie przybiera kształtu litery "S" charakterystycznego dla gotowej do ataku żmii. Wzięty do ręki potrafi wydalić substancję odstraszającą o nieprzyjemnym zapachu. Zaskrońce, podobnie jak pozostałe węże, są objęte ścisłą ochroną.

Jak pisze prof. Reinfuss w "Śladami Łemków": "Węże są przez Łemków bardzo starannie tępione, ponieważ w każdym widzą oni jadowitą żmiję. Wierzyli jednak dawniej, że w chyży żyje pod piecem domowy zaskroniec, przynoszący szczęście i jest tak zżyty z domownikami, że pija mleko razem z dziećmi z jednej miski". Takie i podobne wierzenia związane z wężami dotyczyły nie tylko łemkowszczyzny, ale również bardziej na wschód wysuniętych terenów.

Młodziutki zaskroniec
foto: P. Szechyński

Zaskroniec podczas posiłku
foto: M. Piela

Zaskroniec zwyczajny trzymający w pysku upolowana kijankę
foto: P. Olejnik

Zaskroniec jest bardzo dobrym pływakiem
foto: P. Olejnik

Ok. 1 metrowy zaskroniec w odmianie melanistycznej, czarnej
foto: M. Piela

Zaskroniec w odmianie melanistycznej, czarnej, bez charakterystycznych żółtych plam z tyłu głowy
foto: M. Piela

Zaskroniec zwyczajny
foto: M. Piela

Zaskroniec zwyczajny z charakterystycznymi żółtymi plamami z tyłu głowy
foto: M. Piela

Zatwarnica. Zaskrońce nie stronią od siedzib ludzkich. Czasem trzeba je przenieść w bezpieczniejsze miejsce
foto: M. Piela