» Miejscowości | Zwierzyń

Zwierzyń

Zwierzyń (355m n.p.m) - to wieś położona w najpiękniejszym przełomie Sanu u stóp lesistej Czulni (576 m) i Trzech Kopców (439 m). Ta letniskowa dziś miejscowość posiada Ośrodek Wypoczynkowy "Uroczysko", sklep, bar, gospodarstwa agroturystyczne, pokoje gościnne, dogodne połączenia komunikacyjne PKS. Zielony szlak pieszy górski łączy ją z Zagórzem, Leskiem, Jeziorem Myczkowieckim i BPN, a szlak spacerowy żółty z Ośrodkiem "Caritas", Orelcem, pasmem Żukowa, Olszanicą, Rudenką, pasmem Czarnego Działu i Uhercami.

Czarne boćki w Zwierzyniu.
foto: S. Orłowski

Do mostu na Sanie dopływają z pobliskiego rezerwatu bobry z małymi stwarzając niekiedy turystom niebywałe okazje do zrobienia zdjęć. W przełomie Sanu żerują zalatujące tutaj czarne bociany, czaple siwe, kormorany i inne osobliwości ornitologiczne. Przełom Sanu - poniżej elektrowni myczkowieckiej - jest też najlepszym miejscem do wędkowania w całej okolicy.

Ważniejsze epizody z przeszłości:

Zwierzyń wzmiankowany w lustracji królewskiej w 1580 r. był wsią położoną w dobrach Kmitów. Nie wiele wiemy o jego przeszłości. W zachowanych źródłach historycznych odnajdujemy jednak luźne wzmianki, które pozwalają na powolne odtwarzanie nieznanej jeszcze dobrze przeszłości.

W I połowie XIX w. wieś była własnością znanego malarza Antoniego Stroińskiego, pochowanego na tutejszym cmentarzu.

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podaje, iż w 1885 r. Zwierzyń był wsią w pow. Liskim położoną na lewym brzegu Sanu w odl. 8,4 km na płd.-wsch. od Leska . San przedzierał się między górami wężykowato otaczając terytorium wsi od wschodu, północy i zachodu, a nawet częściowo od południa. Relacja ta podaje, że jest we wsi cerkiew murowana przyłączona do parafii grecko-katolickiej w Bóbrce i posiada uposażenie w ziemię o areale 21 morgów.

W 1885r. wieś liczyła 32 domy i 202 mieszkańców (95 mężczyzn i 117 kobiet). Spośród nich 156 było wyznania grecko-katolickiego, 32 rzymskokatolickiego (i należeli do parafii rz. kat. w Uhercach) i 14 izraelitów wyznania mojżeszowego. Pracowali oni na roli do wsi należącej o areale 281 morgów w ogóle.

Dwór Heleny Żurawskiej zajmował 585 morgów areału, w tym 416 morgów lasu.

W 1921r. wieś liczyła 45 domów i 248 mieszkańców (201 grekokatolików, 43 rz.kat. i 3 izraelitów wyznania mojżeszowego).

Na szczególną uwagę w Zwierzyniu zasługują:

Osobliwości przyrodnicze:

Bobry w starym korycie Sanu w pobliżu ujścia rzeki Olszanki.

Przełom Sanu z ostoją czarnego bociana, czapli siwej i licznych ptaków wodnych.

"Cudowne źródełko" - ok. 1,5 km na południe od wsi przy zielonym szlaku pieszym górskim- i kaplica wybudowana z Kamienia. Zgodnie z legendą znaleziono tutaj krzyż z I poł. XIII w. pochodzący z miasta Limoges we Francji (1500 km od Zwierzynia!).

Miejscowa tradycja powiada, że chciano tu kiedyś wybudować cerkiew klasztorną, ale przygotowane kamienie do budowy w tajemniczy sposób znikały. Uznano to za znak Boży i wykopano w tym miejscu studnię, z której pewna niewiasta wydobyła krzyż. Na pamiątkę niezwykłego zdarzenia wieś nazwano Zdwiżyn (od ruskiego Wozdwyżenje Czestnoho Kresta - Podwyższenie Krzyża Świętego ). Do II wojny światowej studnia była otoczona czcią. Stał nad nią drewniany krzyż, a co roku 27 września w święto Podwyższenia Krzyża Świętego ciągnęli tutaj liczni pątnicy i pielgrzymi z całej okolicy, a nawet krajów ościennych. W uroczystej procesji udawali się z cerkwi do źródła i wówczas ksiądz świecił wodę, która miała moc uzdrawiającą. Tradycja ta odżyła w latach 90-tych XX wieku. Od tej pory również odbywają się tutaj odpusty w Święto Podwyższenia Krzyża Świętego. Dzięki inicjatywie ks. proboszcza z Myczkowiec i mieszkańców Zwierzynia powstała kaplica, wznoszone są stacje drogi krzyżowej, a liczni turyści przyjeżdżają tutaj przemywać oczy i nabrać cennej wody do domu.

Cerkiew murowana, obecnie kościół w Zwierzyniu.
foto: P. Szechyński

Zabytki:

1. Przy moście nad Sanem zachowała się murowana cerkiew filialna greckokatolicka p.w. Zmartwychwstania Chrystusa z lat 1750 - 1799, dziś rzymskokatolicki kościół fil. Cerkiew murowana z kamienia (dziś otynkowana) jest budowlą trójdzielną i orientowaną. Uroku dodaje jej stary kamienny murek ułożony z kamienia rzecznego z Sanu i otaczający cały plac cerkiewny. We wnętrzu znajduje się zabytkowy kielich gładki z sześciolistną stopą z 1840 r. fundacji Jana Chryzostona Kossaka, proboszcza w Rudence. Do 1946 r. cerkiew ta służyła unitom, a dziś jest filialnym kościołem rzymskokatolickim p.w. św. Jana Chrzciciela i należy do rz. kat. parafii w Myczkowcach. W niej to prof. Adam Bochnak odkrył w 1922 r. cenny krzyż limuzyjski (1 z sześciu znalezionych w Polsce i najlepiej z nich zachowany), który można podziwiać w Muzeum Archidiecezjalnym w Przemyślu.

Dom z XIXw., styl bojkowski.
foto: P. Szechyński

2. Drewniany dom nr. 18 w konstrukcji zrębowej węgłowany na obłap z poł. XIX w. Posiada on od frontu charakterystyczny podcień z tzw. wnęką - zadaszonym przejściem z części mieszkalnej do gospodarczej, nakryty jest czterospadowym dachem (do niedawna jeszcze krytym słomą), pod którym mieści część gospodarczą i mieszkalną z wozownią obok. Reprezentuje styl etnicznych Bojków.

3. Cmentarz obok cerkwi z nagrobkiem malarza Antoniego Stroińskiego, właściciela wsi w poł. XIX w.)

Stanisław Orłowski - Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych "Karpaty"