» Cmentarze i cerkwiska | Cmentarz w Bystrem

Cmentarz greckokatolicki w Bystrem k. Michniowca

Cmentarz greckokatolicki w Bystrem to obiekt nieco zapomniany, jeszcze nie do końca zbadany, odkryty, a przez to jakże interesujący.

Relacja świątynia - miejsce wiecznego spoczynku we wsi Bystre przedstawia się zgoła inaczej niż w sąsiednich miejscowościach, takich jak Michniowiec, czy Lipie. Na czym polega ta odmienność? Otóż, cmentarz w Bystrem nie jest położony w bezpośrednim sąsiedztwie cerkwi, a nagrobki nie otaczają pierścieniem świątyni. Znajduje się 100 metrów od niej, po drugiej stronie drogi.

Położenie cmentarza w krajobrazie miejscowości przedstawia poniższa mapka:

Teren cmentarza przedstawia się następująco:

Cmentarz w Bystrem
foto: A. Długozima

Podobnie, jak na innych bieszczadzkich cmentarzach, także i w Bystrem budulcem ogrodzenia cmentarnego stało się drewno. Płot oddzielający sferę sacrum od profanum jest bardzo prosty, rzec by można, że prymitywny, ale nakreśla ową symboliczną granicę. Ciekawe jest zwieńczenie umieszczone nad wejściem na ten malutki cmentarzyk. Znajduje się ono na poniższym zdjęciu:

Sierpień 2010, foto: P. Szechyński

Nad opisywanym bojkowskim cmentarzem unosi się aura magii, tajemniczości i niezwykłości przede wszystkim za sprawą nagrobków. Datowane są one na połowę XIX wieku i po dziś dzień nie wiadomo, w którym warsztacie kamieniarskim je wykonano. Piśmienictwo podaje, że Bystre stanowiło niegdyś ośrodek kamieniarski, ale czy nagrobki pochodzą spod miejscowego dłuta, tego ustalić się nie udało.

Na cmentarzu zachowało się 13 nagrobków o oryginalnej kamieniarce. Dominują tu kamienne nagrobki zwieńczone żeliwnymi krzyżami. Urzekają one swoją prostotą. Nagrobki w ostatnim czasie były bielone.

Sierpień 2010, foto: P. Szechyński

Skoro wspomniano o enigmatycznym pochodzeniu nagrobków, to warto dodać, że prawdopodobnie z tego samego warsztatu pochodzi siedem kamiennych przydrożnych krzyży, które można odnaleźć we wsi. Datowane są one na przełom XIX i XX wieku. Oto jeden z tych krzyży:

foto: P. Szechyński

Poza wspomnianymi nagrobkami mieszanymi (kamienny cokół, żeliwny krzyż), na cmentarzu zachowały się 2 nagrobki kamienne.

Sierpień 2010, foto: P. Szechyński

Tak prezentuje się z bliska jeden z kamiennych krzyży:

foto: A. Długozima

Na cokole jednego z nagrobków znajduje się wydłutowany symbol:

foto: A. Długozima

Warto zwrócić uwagę na krzyże będące zwieńczeniem nagrobków. Na każdym z nich Chrystus przedstawiony jest w ten sam sposób: zaciśnięte dłonie, głowa opadająca na prawe ramię, nogi spoczywające na dolnej belce krzyża, stopy przybite doń osobno. W taki sposób przedstawiano Chrystusa Ukrzyżowanego w tradycji bizantyńsko - ruskiej.

foto: A. Długozima

Cmentarz był konserwowany siłami społecznymi w 1987 roku, podczas prowadzonej przez Stanisława Krycińskiego akcji "Nadsanie". Wyremontowano wówczas cmentarz oraz 11 okolicznych krzyży przydrożnych. W roku 2009 w ramach programu "Działaj lokalnie" Oddział Bieszczadzki ToNZ realizował projekt "Rewitalizacja krajobrazu kulturowego wsi Bystre" (m.in. przeprowadzono renowację 18 kamiennych krzyży przydrożnych i cmentarnych, zmieniono ekspozycję fotograficzną w cerkwi).

Sierpień 2010, foto: P. Szechyński

Zdjęcia przedstawiają stan cmentarza na sierpień 2008 roku.
foto: A. Długozima

opracowanie: Ania Długozima

Literatura:

1. Kobielus S., Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafor, Warszawa 2000.
2. Potocki A., Bieszczadzkie losy. Bojkowie i Żydzi, Rzeszów - Krosno 2000.
3. Bieszczady. Przewodnik, Pruszków 1999.
4. Skowroński M., Komski A., Skowrońska - Wydrzyńska A., Cerkwie bieszczadzkie, Nowy Sącz 2001.

Więcej zdjęć: Cmentarz w Bystrem - zdjęcia