» Cmentarze i cerkwiska | Cmentarz w Dźwiniaczu

Cmentarz w Dźwiniaczu Górnym

Dawny cmentarz parafialny w Dźwiniaczu Górnym ulokowany jest na niewysokim wzgórzu, pośród widocznego z oddali wieńca drzew, na zachód od Sanu. Położony jest w niewielkiej odległości od nieistniejącego dworu oraz wcześniejszej cerkwi pw. św. Michała Archanioła, której ślady nie zachowały się. Kolejna - zbudowana w roku 1905 (konsekrowana w 1913), znajdowała się na wschód od Sanu, obecnie są to tereny strony ukraińskiej. Zachowała się po niej jedynie podmurówka.

Cmentarz w Dźwiniaczu Górnym, 2005. Na pierwszym planie nagrobek Anny Iwanczukowej
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Dźwiniaczu stanowi jeden z punktów ścieżki przyrodniczo-historycznej Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny, którą można tu dojść. Opis ścieżki: ścieżka Tarnawa Niżna - Dźwiniacz Górny

Do cmentarza można dostać się również ze strony przeciwnej a konkretnie z szosy Muczne - Tarnawa Niżna, skręcając w drogę obok wypału węgla, dokładną trasę należy odczytać z mapy.

Należy nadmienić że w Dźwiniaczu Górnym znajdowały się (i znajdują) dwa cmentarze. Ten znajdujący się na trasie ścieżki - starszy - kryje obecnie 16-17 nagrobków. Otoczony jest starodrzewiem i wielokrotnie częściej odwiedzany. Drugi - młodszy - cmentarz, znajduje się niespełna 200 m od cmentarza "starego" w kierunku zachodnim. Ponieważ do niedawna nie był oznakowany i ulokowany poza ścieżką, bywał odwiedzany sporadycznie i trzeba było go szukać w trawie - obecnie nie ma z tym problemu, został uporządkowany, ogrodzony i wszedł w skład ścieżki turystycznej. Nieznana jest dokładna data jego założenia, wiadomo natomiast że z całą pewnością istniał już w latach siedemdziesiątych XIX w. Był trzykrotnie większy (obszarowo) od "starego", jednak zachowały się tu tylko 4 nagrobki z których wkrótce zostały 3. Wszystkie na piaskowcowych cokołach z osadzonymi żeliwnymi krzyżami. Podczas prac porządkowych przeniesiono tu również nagrobek J. Sikorskiego - uczestnika powstania, który pierwotnie stał na starszym cmentarzu. Na cmentarzu młodszym znajduje się również jeden nagrobek symboliczny.

Cmentarz w Dźwiniaczu Górnym, rok 2016. Nagrobek J. Pisarczukowej
foto: P. Szechyński

Oba cmentarze były odnawiane w roku 1990 podczas obozu zorganizowanego przez Społeczną Komisję Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej przy ZG TOZ w Warszawie. Obecny stan cmentarza starego jest dobry. Teren jest zadbany, trawa wykoszona - wiąże się to z włączeniem go w trasę w/w ścieżki BdPN. Ustawiono również tablice z opisem wsi oraz niektórych nagrobków a w pobliżu cmentarza drewnianą wiatę, gdzie można odpocząć i schronić się w razie niekorzystnych warunków pogodowych. Cmentarz młodszy również jest wykoszony i zadbany.

Poniżej część zachowanych nagrobków:

Nagrobek z marmuru, jedyny na cmentarzu ogrodzony kutym żelaznym płotkiem. Pochowany tu został Bogdańcio Kmit, roczny syn miejscowego parocha - Jurija Kmita. Ks. Jurij Kmit (1872 - 1946) był proboszczem w Dźwiniaczu Górnym przez kilka lat ok. roku 1909 (dokładna data nieznana). Prowadził on badania folkloru bojkowskiego. Jest autorem "Słownika gwary bojkowskiej", który był publikowany w "Litopysie Bojkiwszczyzny". Słownik doprowadził do litery "K". Napisał również m.in. artykuł o wsi Wołosate oraz opisał zwyczaje pogrzebowe w Dydiowej i Dźwiniaczu Górnym w artykule pt. "Pochoronni zwyczaji i wiruwannia Bojkiw". Jurij Kmit zmarł w roku 1946 w Kulczycach k.Sambora.

Inskrypcja (fonet.):
Bogdańcio Kmit
7/4 1908 † 15/9 1910
Spi .... ljetkim (nieczytelne)
Jest to nagrobek syna miejscowego proboszcza - Jurija Kmity.
foto: P. Szechyński, 2005

Obelisk z piaskowca. Wysoki, zwężający się ku górze z wykutym krzyżem. Pochowana tu została żona kierownika miejscowej szkoły - Anna Iwanczukowa:

Inskrypcja (fonet.):
Anna Iwanczukowa
Żjena ypr. szk.
Prożiła 55l † 1933
Zjemlja jej pie.om... (słabo czytelne)
(fot. P. Szechyński)

Betonowa stella, lekko przekrzywiona. Ufundowana przez Jurko Libacza członkom rodziny:

Inskrypcja (fonet.):
1930
Tut spocziwajet
Wasil i Marija i Wasil Libacz
Wiczna im pamjat
1857 † 1930 / 1875 † 1919 / 1928 † 1930
Fundator Jurko Libacz
(fot. P. Szechyński)

Nagrobek w formie dużego kamienia z osadzonym kutym żelaznym krzyżem. Należy do Józefa Wysockiego, uczestnika powstania z 1863 roku, który mieszkał w Tarnawie Wyżnej, pochodził z drobnej szlachty. Nagrobek powstał w latach 90 (jako całosć). Tabliczkę z napisem odnalazł na terenie cmentarza p. Andrzej Luks a krzyż odnowił Antoni Derwich:

Inskrypcja:
Józef Sikorski
Uczestnik powstania 1863
*1841 †1922
(fot. P. Szechyński)

Duży, betonowy sarkofag. Pozbawiony jest inskrypcji. Miejscowe przekazy mówią że jest to grób tutejszego parocha - nie wiadomo jednak, którego:

Stan na rok 2005
foto: P. Szechyński

Ten sam nagrobek w roku 2016
foto: P. Szechyński

Fragmenty nagrobków, 2016
foto: P. Szechyński

Uszkodzone nagrobki, 2016
foto: P. Szechyński

Jeden z nagrobków, 2016
foto: P. Szechyński

Ponadto na cmentarzu w Dźwiniaczu Górnym znajduje się osiem bliźniaczych betonowych nagrobków. Cokoły zakończone są krzyżami i metalowymi figurkami Chrystusa. Dające się odczytać inskrypcje znajdują się na 4 z nich i mówią że pochowano tu:
Andrija Jegowa (1911 † 1937), Michajło Łukowjata (1878 † 1936), Wasila Daniło (1870 † 1930), Anne .... (dalej nieczytelne) (19.. † 19..).

Oprócz w/w można odnaleźć jeszcze: niewielki nagrobek zakończony małym kamiennym krzyżem, duży betonowy obelisk bez inskrypcji, nagrobek w formie betonowego cokołu z inskrypcją: Tut spocziwaje Christina Morikon (1911 † 1935).

Cmentarz "młodszy", inskrypcji brak, 2016
foto: P. Szechyński

Cmentarz "młodszy", przeniesiony tu nagrobek J. Sikorskiego - uczestnika powstania styczniowego, 2016
foto: P. Szechyński

Cmentarz "młodszy", nagrobek symboliczny, 2016. Inskrypcja (fragment):
Maria Pierożek za m. Kozłowska
25 III 1923 - 25 X 2008
Urodzona w Dźwiniaczu Górnym, zesłana na roboty do Niemiec, emigrowała do Australii w roku 1950, gdzie zmarła.
foto: P. Szechyński

Cmentarz "młodszy", nagrobek z roku 1900, 2016
foto: P. Szechyński

Więcej zdjęć cmentarza: Cmentarz w Dźwiniaczu Górnym - zdjęcia

opracowanie: Piotr Szechyński

Literatura:

1. Bieszczady, Słownik Historyczno-Krajoznawczy, cz.1, Gmina Lutowiska. UG - Warszawa 1995,
2. "Cerkwie w Bieszczadach", Stanisław Kryciński, Warszawa 1991.
3. "Mieszkańcy Bieszczadów w powstaniu styczniowym", Maciej Augustyn, Bieszczad nr 6, Ustrzyki Dolne 1999.
4. Słownik Geograficzny Królewstwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880.