» Cmentarze i cerkwiska | Maniów

Maniów - cmentarz i miejsce po cerkwi

Maniów to dziś niewielka osada w dolinie Osławy, na trasie drogi karpackiej, pomiędzy Wolą Michową a Żubraczem. Dawny cmentarz cerkiewny znajduje się na wzgórku nieopodal drogi - miejsce łatwe do odnalezienia, zaznaczone jest na mapach. Dla miłośników tego rodzaju pozostałości - na pewno warte obejrzenia.

Maniów - do cmentarza w prawo, 2007
foto: P. Szechyński

Aby dojść do cmentarza i cerkwiska należy skręcić w drogę tuż za mostem na Osławie (za - idąc od strony W. Michowej). Obok będzie przystanek PKS. Jeszcze przed pierwszym stojącym przy owej drodze zabudowaniem wąska ścieżka w prawo zaprowadzi nas na teren cmentarza. Widoczny również jest wieniec starych drzew. Obecnie za przystankiem jest duży plac - można wejść również skarpą bezpośrednio z niego.

Podmurówka cerkwi w Maniowie, 2005
foto: P. Szechyński

Cerkiew greckokatolicka w Maniowie zbudowana została w roku 1841. Był to obiekt drewniany, trójdzielny, na planie podłużnym z wtopioną w połacie dachowe wieżą na babińcem (prytworem, narteksem). Wieża nakryta była dachem brogowym i zwieńczona latarnią z cebulką. Nad prezbiterium i nawą - dachy kalenicowe z baniastymi hełmami. Była to cerkiew parafialna pw. św. Mikołaja. Do parafii (dekanat łupkowski) należały jeszcze Balnica i Szczerbanówka.

Cerkiew została zniszczona po roku 1944. Pozostała dość czytelna podmurówka oraz podmurówka stojącej obok dzwonnicy. Krzyż ze zwieńczenia znajduje się na cmentarzu obok.

W listopadzie 2023 w Maniowie wydobyty został cerkiewny dzwon, który został ukryty pod ruiną dzwonnicy przez dawnych mieszkańców Maniowa, aby nie trafił w ręce okupanta. Dzwon ten został odlany w ludwisarni Felczyńskich w Przemyślu, ma ok. 83 cm średnicy i waży 300 kg. Trafi do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, gdzie zostanie wyeksponowany dla zwiedzających.

Zbiorowa mogiła w Maniowie, 2014
foto: P. Szechyński

Dzwonnica w Maniowie była murowana, dwukondygnacyjna, na planie kwadratu i ulokowana na osi cerkwi od strony zachodniej.

Liczba wiernych:

• 1890r. - 442,
• 1918r. - 400,
• 1921r. - 374,
• 1938r. - 443.

Na wschód od miejsca po cerkwi położony jest cmentarz cerkiewny. Zachowało się tu 9 nagrobków, jeden grób zbiorowy powojenny, mogiła z metalowym krzyżem, mogiły ziemne pozbawione nagrobków. Cztery nagrobki ogrodzone są żelaznym płotkiem. Ponadto znajduje się tu krzyż ze zwieńczenia cerkwi z charakterystycznym półksiężycem, stojący obecnie na kamieniu oraz duży drewniany krzyż z figurą Chrystusa. Kuty krzyż ze zwieńczenia cerkwi został zabezpieczony w roku 2002 podczas obozu Nieformalnej Grupy Kamieniarzy "Magurycz", wykonano również prace porządkowe na cmentarzu. Od tamtego czasu stan nagrobków znacznie się pogorszył.

Na maniowskim cmentarzu został pochowany leśnik o nazwisku Fedorowicz. Był to leśniczy w Maniowie (inżynier leśnik), rezydent AK. W lecie 1944 roku jego zwłoki znaleziono w potoku przepływającym przez wieś. Twarz miał zanurzoną w wodzie, co wskazywało na utopienie - po szamotaninie. W odczuciu świadków był to skrytobójczy mord, bez podłoża rabunkowego, którego sprawców nie ustalono, ale wiele wskazuje na działania miejscowej UPA.

W zbiorowej mogile z żelaznym krzyżem pochowano tu 8 osób zamordowanych przez tzw. ukraińskich nacjonalistów (UPA) 18 września 1944 roku. Zostali zastrzeleni podczas napadu na miejscową leśniczówkę.

Tabliczka nagrobna podaje:

- Stachura Magdalena; lat 63
- Wesołkin Agnieszka; lat 39
- Wesołkin Stefania; lat 14
- Olszańska Anna; lat 29
- Olszańska Maria; lat 8
- Olszański Zbigniew; lat 6
- Olszański Zygmunt; lat 4
- Olszańska Genowefa; 9 miesięcy

Więcej zdjęć: Cmentarz w Maniowie - galeria zdjęć

P. Szechyński

Literatura:

1. S. Kryciński, Cerkwie w Bieszczadach, Warszawa 1995.
2. M. i A. Michniewscy, M. Duda; Cerkwie drewniane Karpat; Pruszków 2003.
3. E. Marszałek, Martyrologium leśników RDLP Krosno.
4. J. Arlet, B. Ciupka, W Gminie Komańcza; Krosno 1999.

Stan cmentarza na 10.2014:

Maniów, cmentarz, 2014
fot. P. Szechyński

Maniów, krzyż ze zwieńczenia cerkwi, 2014
fot. P. Szechyński

Maniów, miejsce po cerkwi, 2014
fot. P. Szechyński

Stan cmentarza na 06.2007:

Jeden z nagrobków, inskrypcje nieczytelne
fot. P. Szechyński

Inskypcje:
Josef Cuisolan
geboren am 29 ? September 1869
gestorben am 29 ? Maerz 1893
Friede Seiner Asche
fot. P. Szechyński

Krzyż ze zwieńczenia cerkwi w Maniowie, 2007
fot. P. Szechyński

Nagrobek bez inskrypcji, 2007
fot. P. Szechyński

Nagrobki, 2007
fot. P. Szechyński

Mogiła zamordowanych przez UPA w Maniowie, 2007
fot. P. Szechyński