» Cmentarze i cerkwiska | Cmentarz Rajskie

Cmentarz i miejsce po cerkwi w Rajskiem

Rajskie to niewielka miejscowość, położona przy ujściu Sanu do Zalewu Solińskiego. Po II wojnie, latach 1946-47 wysiedlono mieszkańców a stara zabudowa została zniszczona. Został wówczas klasztor, cerkiew, kapliczka na wzgórzu Hrab i kopalnia ropy. Wszystkie te obiekty uległy całkowitemu zniszczeniu w latach późniejszych, za wyjątkiem kapliczki. Szczegółowe informacje o samej miejscowości w tekście: Rajskie, historia wsi i czasy obecne

Fragment tablicy ustawionej przez Stowarzyszenie "Rajska Dolina", na której oprócz krótkiej informacji znaleźć można ciekawe, archiwalne zdjęcia

Pierwsza cerkiew w Rajskiem była drewniana i wzmiankowano ją już w roku 1493, kiedy to popem był Baytko. Ostatnią, murowaną, wzniesiono w latach 1872-75 na wzgórzu zwanym Horbek. Był to pomyślny dla wsi okres, gdyż dobrze funkcjonowała miejscowa kopalnia ropy. Cerkiew konsekrowano pw. św. Paraskiewii i była siedzibą parafii. Była to świątynia dwudzielna, z wieżą od strony zachodniej, dachami kalenicowymi i baniastym hełmem na wieży. Odnawiano ją w roku 1898 (Kryciński, 1995).

Krzyż ze zwieńczenia cerkwi greckokatolickiej w Rajskiem (2013)
foto: P. Szechyński

Funkcje parochów w XIX i XXw, pełnili: Elias Polański (1833-35), Kuryło Czajkowski (1836-66), Oleksy Łazoryszczak (1874-82), Mykoła Kotys (1882-88), Mykoła Łomnicki (1888-90), Iwan Jaroszewycz (1890-1939) oraz w latach 1939-47 Wołodymyr Boziuk. Liczba wiernych wynosiła 473 w roku 1880, 1097 w 1918 i 1144 w 1938r.

Cerkiew greckokatolicka w Rajskiem nie została - podobnie jak większość bieszczadzkich świątyń - zniszczona w czasie lub zaraz po II wojnie światowej. Nieco uszkodzona stała ponad 30 lat, stopniowo popadając w ruinę. Przez pewien czas trzymano w niej owce, co spowodowało sporo zniszczeń, jako że pasterze, górale nawet nie zdawali sobie sprawy z tego, że bezczeszczą dom tego samego Boga, którego tak się boją. Nie rozumieli czym jest grekokatolicyzm. Na przełomie lat 70 i 80.XXw. mieszkańcy Rajskiego starali się zaadaptować ją na kościół rzymskokatolicki. Aby do tego nie dopuścić, Urząd Bezpieczeństwa na polecenie władz partyjnych wysadził cerkiew w powietrze 24 marca 1980 roku.

Cmentarz greckokatolicki w Rajskiem (2013). Jeden z odnowionych nagrobków - Marija Zienczak (1917 - 1936)
foto: P. Szechyński

Po cerkwi została, mocno już zarośnięta sterta gruzu i kamieni. Obok charakterystyczne drzewo, które również ucierpiało na skutek wybuchu. Zachował się również krzyż ze zwieńczenia, który obecnie stoi oparty o drzewo.

Przy cerkwi znajdował się cmentarz greckokatolicki, na którym chowano wiernych obrządku unickiego oraz większość w/w parochów. Ponieważ na znajdującym się w pobliżu kopalni cmentarzu rzymskokatolickim był wysoki poziom wód podskórnych, chowano tu również wyznawców obrządku łacińskiego.

Obecnie, za sprawą Stowarzyszenia "Rajska Dolina", cmentarz i miejsce po cerkwi są uporządkowane. Część nagrobków została wyremontowana przez wolontariuszy, jednak zachowało się tu zaledwie kilkanaście widocznych mogił. Przy cmentarzu znajduje się ustawiona przez Stowarzyszenie tablica z podstawowymi informacjami oraz ciekawymi zdjęciami archiwalnymi. Na teren cerkwiska i cmentarza prowadzi znakowana ścieżka.

P. Szechyński

Literatura:

1. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach", Warszawa 1995.

Więcej zdjęć cmentarza i miejsca po cerkwi: galeria zdjęć cmentarza i miejsce po cerkwi w Rajskiem

Rajskie, nagrobek jednego z greckokatolickich duchownych (2013)
foto: P. Szechyński

Miejsce po cerkwi w Rajskiem oraz uszkodzone przez wybuch drzewo (2013)
foto: P. Szechyński