Ukraińska Powstańcza Armia | Walki w Bieszczadach 1944-1947

IV. Ukraińska Powstańcza Armia. Walki w Bieszczadach w latach 1944 - marzec 1947

Pierwsze walki z UPA w Bieszczadach stoczyły oddziały partyzanckie jeszcze w czasie okupacji: OP-23, oddział braci Pawłusiewiczów i oddział "Muchy" (M. Kunuckiego). Po przejściu frontu i powrocie UPA w Bieszczady, pierwsze potyczki miały miejsce pomiędzy UPA a NKWD. W tym czasie w rejonie Bieszczadów nie było regularnego wojska. Jedyne jednostki które były uzbrojone, to posterunki Milicji Obywatelskiej, jednak one dopiero się organizowały.

Okres po przejściu frontu to przewaga UPA na całym terenie Bieszczadów. Banderowcy działali bezkarnie, likwidując nowo powstałe posterunki MO. Jedynie jednostki sowieckie NKWD mogły skutecznie przeciwstawiać się UPA. Stan ten trwał do 1 lipca 1945 roku, kiedy to 8 DP otrzymała rozkaz przemieszczenia się w rejon Krosna i Sanoka. W rejon Bieszczadów skierowano 34, 36 i 32 pułk piechoty oraz 37 pułk artylerii. 8 DP zabezpieczała także granicę od miejscowości Ciechanie do stacji kolejowej Użok (obecnie na terenie Ukrainy) oraz z rejonu Soliny do pogórza przemyskiego.

W okresie 1944-1947, UPA przeprowadziła szereg akcji wymierzonych przeciwko MO, jednostkom wojskowym, a także przeciwko mieszkańcom Bieszczadów. Szczególnym dramatem były akcje wymierzone przeciwko ludności. Obie strony dopuszczały się mordowania ludności cywilnej. Po przybyciu w Bieszczady regularnych jednostek WP próbowano zwalczać banderowców, ale jednostki frontowe które zostały skierowane w Bieszczady nie dawały sobie rady z przeciwnikiem dobrze znającym teren i doskonale uzbrojonym.

Lata 1945/46 to przewaga UPA nad wojskiem. Początkowo cała uwaga UPA skierowana była w stronę organizujących się posterunków MO. Po przybyciu wojska na tereny Bieszczadów, UPA zaczęła atakować jednostki wojskowe, szczególnie zależało dowództwu UPA, aby odblokować granice Polski. Wtedy też zrodził się pomysł, żeby zlikwidować strażnice WOP. UPA przeprowadziła koncentrację swoich sił i zlikwidowała większość strażnic wraz z załogami. Tylko nielicznym żołnierzom udało się uniknąć śmierci. Grupy operacyjne które zdążały na pomoc strażnicom także wpadały w zasadzki, jak ta pod Kożusznym.

Początkowo wojsko przeprowadzało tz. "marsze demonstracyjne" które polegały na przemarszach i demonstracji siły. Nie przyniosły one żadnego pozytywnego skutku. Dlatego w styczniu 1946 roku utworzono grupy operacyjne o sile batalionu. W 8 DP powstało ich cztery. Zmiana taktyki przez wojsko zaczęła przynosić pozytywne rezultaty. UPA zaczęła ponosić straty. Powołano Grupę Operacyjną "Rzeszów", która działała od kwietnia do października 1946 roku. W tym czasie, jak podają statystyki, zabito 910 Ukraińców, a ponad 1000 aresztowano. Niestety GO "Rzeszów" nie zrealizowała głównego zadania czyli rozbicia oddziałów UPA i likwidacji siatki cywilnej OUN. Dowództwo widząc nieskuteczność działań z dniem 31 października rozwiązało GO "Rzeszów".

W miejsce to utworzono trzy zgrupowania:
- ppłk. Bieleckiego
- ppłk. Wygnańskiego
- ppłk. Zwolińskiego

Zgrupowanie ppuł. Bieleckiego swoim zasięgiem objęło Bieszczady. Zgrupowaniu podporządkowano 32pp, 34pp, oraz jednostki specjalne 9 DP.

W lutym 1947 roku do zwalczania oddziałów UPA skierowano także kilka grup operacyjnych KBW. Odziały te były doskonale uzbrojone i wyposażone oraz co ważne, posiadały doświadczenie w zwalczaniu partyzantki. Początek 1947 roku to wzmożone działania UPA. 28 marca w zasadzce w rejonie wsi Jabłonki ginie generał Karol Świerczewski - wiceminister Obrony Narodowej. Śmierć Świerczewskiego przyspieszyła przygotowywaną od jesieni 1946 operację "Wisła" (początkowa nazwa "Wschód"), polegającą na wysiedleniu mieszkańców z terenów działania UPA.

opracowanie: Zbigniew Jantoń

Literatura:

G. Motyka - "Tak było w Bieszczadach",
A. Bata - "Bieszczady Szlakiem Walk z bandami UPA",
Informacje własne