» Warto zobaczyć | Starina

Zalew Starina (Vodárenska nadrz Starina). Bieszczady słowackie (Bukovske Vrchy)

W tzw. słowackich Bieszczadach, które tu nazywane są Bukowske Vrchy znajduje się wiele miejsc wartych zobaczenia. Przylegające do granic Polski i Ukrainy tereny w dużej części objętne parkiem narodowym "Połoniny" to ciekawy, unikalny przyrodniczo i krajobrazowo region leżący w niewielkiej odległości od Sniny (kraj preszowski).

Zalew Starina
foto: P. Szechyński

PN "Poloniny" został w roku 1993 włączony przez UNESCO do sieci międzynarodowych rezerwatów biosfery. Zajmuje 29 805 ha w tym 10 973 ha pasma ochronnego. Porastają go lasy głównie bukowo-jodłowe. Lasy pokrywają 90% powierzchni parku. Na jego terenie występuje 7 rezerwatów przyrody.

Jednym z takich miejsc jest z pewnością zbiornik wodny Starina (Zalew Starina) znajdujący się na drodze Snina - Stakcin - Ulic, na wysokości "naszej" Solinki.

Jest to największy słowacki i zarazem największy w Europie Środkowej zbiornik wody pitnej, który zaopatruje w wodę wiele słowackich miejscowości m.in. Preszow i Koszyce, do których woda biegnie rurociągiem długości 130km.

Zapora na zalewie Starina
foto: P. Szechyński

Zalew Starina powstawał w latach 1983-1987, przygotowania trwały od 1981. Na rzece Cirocha zbudowano ziemną zaporę wodną w pobliżu wsi Jałowa. Leżąca najbliżej zapory wieś Starina została zalana w całości, stąd też nazwa zbiornika. Zarówno Starina, jak i 6 innych wsi zostało wysiedlonych - przeniesiono ok. 3500 mieszkańców zamieszkujących w ponad 700 domach, które rozebrano. Przesiedlenia zaczęły się już w latach 70.XXw. Oprócz Stariny były to: Velka Polana, Zvala, Smolnik, Dara, Ostrużnica i Ruske. Nie wszyscy chętnie się przenosili, ziemia ta była dla nich ojcowizną i do dziś trwają spory co do rzeczywistych powodów tych przesiedleń - sami przesiedleni doszukują się powodów narodowościowych (wsie rusińskie). Na terenie powyższych wsi zachowały się m.in. krzyże przydrożne oraz cmentarze. W Starinie, w zatoce pod Darnowem pod powierzchnią wody znajduje się pomnik ofiar I wojny światowej, natomiast przy zaporze zobaczyć można pomnik saperów II wojny światowej.

Urządzenie do zrzutu wody
foto: P. Szechyński

Ponieważ zalew Starina jest ujęciem wody pitnej jest to strefa chroniona. Nad jego brzegami nie wolno biwakować, nie wolno uprawiać sportów wodnych, nie wolno również wjeżdżać samochodem na tereny w pobliżu zbiornika - za wyjątkiem wspomnianej drogi, która biegnie obok zapory. Na stromym stoku znajduje się przeznaczony dla turystów zadaszony taras widokowy a poniżej przygotowano szereg tablic informujących o PN Poloniny oraz tzw. Parku Ciemnego Nieba (Park Hviezdnej Oblohy) związanym z turystyką "astronomiczną". Bardzo ciekawe tereny znajdują się po przeciwnej stronie zbiornika oraz na północny wschód od niego, czyli w miejscu wysiedlonych wsi. Nie można dojechać tam samochodem (chyba, że otrzymamy zgodę), ale warto tereny te zwiedzić.

Zalew Starina
foto: P. Szechyński

Sama zapora jak już wspomniano jest zaporą ziemną, sypaną. Główne zadania zbiornika to zapewnienie wody pitnej oraz funkcja zbiornika retencyjnego mającego chronić przed zalaniem tereny znajdujące się poniżej zapory.

Powierzchnia całego zalewu wynosi 311,4 ha.

Zrzut wody następuje przez urządzenie znajdujące się ok. 50m od zapory, w którym znajdują się 4 punkty poboru wody w zależności od aktualnego poziomu, na wysokościach odpowiednio: 305, 313, 322 i 331m n.p.m.
Wysokość krawędzi przelewu to 37 metrów.

Podstawowe parametry zapory i zbiornika Starina:

wysokość zapory: 50 m
długość zapory: 345 m
szerokość zapory: 7 m
kota korony zapory: 345 m n.p.m.
kota dna zapory: 295 m n.p.m.
maksymalny poziom wody: 340 m n.p.m.
minimalny poziom wody: 309,6 m n.p.m.
całkowita pojemność zbiornika: 59,8 mln m3
moc hydroelektrowni: 112 kW.

opr. P. Szechyński

Zalew Starina wczesną wiosną
foto: P. Szechyński