» Warto zobaczyć | Kamień leski

Kamień leski

Jak trafić do Kamienia leskiego

Ta jedna z najbardziej rozpoznawalnych osobliwości przyrodniczych regionu, znajduje się na początku miejscowości Glinne, przy trasie z Leska do Ustrzyk Dolnych w odległości ok. 5km od Leska. Można tu dojść również szlakiem zielonym z Leska (Lesko - Krysowa), lub ze Zwierzynia przez Czulnię oraz ścieżką rowerową Baszta. Miejsce jest oznakowane, obok niewielki parking.

Kamień leski
foto: P. Szechyński

Kamień leski dawniej i dziś

Kamień Leski (ok. 410-420m n.p.m) - to niezwykle oryginalny pomnik przyrody nieożywionej zbudowany z piaskowca krośnieńskiego. Swój dziwaczny kształt zawdzięcza naturze (erozyjnym oddziaływaniom atmosferycznym) i mieszkańcom okolic. W XIX stuleciu bowiem u jego podnóża pozyskiwano kamień. Po dawnym kamieniołomie widoczne są do dziś dwie głębokie wyrwy z pionową ścianą skalną od strony Glinnego. Dziś porośnięte młodym lasem dodają temu zakątkowi szczególnego uroku.

Niepowtarzalnym urokiem Leskiego Kamienia zachwycali się od dawna liczni podróżnicy, artyści, malarze, poeci, pisarze, pamiętnikarze, publicyści i pionierzy polskiej turystyki górskiej przemierzający te strony w "czasach galicyjskich" (1772 - 1918). Pozostawione przez nich relacje i opisy wywołują do dziś wzruszenie. Oto kilka przykładów:

Podejście pod Kamień leski, obecnie jest tu znakowana ścieżka
foto: P. Szechyński

W swoim pamiętniku "Trzy po trzy" Aleksander Fredro pisał: "Za liskiem stanęliśmy i oglądali na szczycie pagórka ogromny ułom skalny. Nie widać na nim ręki ludzkiej, a jednak ze swego kształtu zdaje się być cząstką jakiegoś gmachu. Różne o tym kamieniu biegają powiastki. Jedna cudowniejsza od drugiej". W 1974 r. ten właśnie fragment pamiętnika Oddział PTTK "Bieszczady" w Lesku utrwalił na pamiątkowej tablicy wmurowanej na Kamieniu podczas I rajdu "Śladami sławnych piór" poświęconego A. Fredrze.

Zniszczona tablica z cytatem fredrowskiego pamiętnika pt. "Trzy po trzy"
foto: P. Szechyński

Oskar Kolberg w swoim 3-tomowym dziele etnograficznym Sanockie - Krośnieńskie, cz. I W: Dzieła Wszystkie, t. 49 s. 8 - 9 w ujmujący sposób opisuje także "Kamień nad Leskiem" i wieś Glinne. Oto jego relacja: "Nad miasteczkiem Liskiem, leżącym w województwie ruskim, ziemi sanockiej, wznosi się kamień ogromny dziwacznego kształtu, zwany Kustryniem.

W tej okolicy, gdzie wszystkie góry lasem lub ornymi obszarami są pokryte, sprawia widok nagiego kamienia niespodziewane wrażenie.

Kamień leski
foto: P. Szechyński

Pod Kustryniem ciągnie się bity gościniec i odsłaniając w biegu swoim po jednej i po drugiej stronie rozległe widoki, spuszcza się z wolna do Uherzec."

I tak jest do dziś. Przejeżdżając przez Glinne możemy podziwiać wspaniałe panoramy na dolinę Sanu, pasmo Gór Słonnych, górskie szybowisko w Bezmiechowej i leżący u ich podnóża Czarny Dział, a z Kostrynia nie mniej malowniczą panoramę na Czulnię, otoczenie Jeziora Myczkowieckiego, pasmo Żukowa z Holicą (także byłe szybowisko) i Ostrego Działu.

O. Kolbergowi zawdzięczamy także jedną z legend o powstaniu leskiego ostańca. Pisze on: "Onego czasu, gdy jako miasto powstać miało Lisko, brakło w nim najżywotniejszej miasta cechy - mieszczan. Diabeł, do wszelkich posług skory, postanowił też co najrychlej gród ten zaludnić; porwał tedy pierwszego, jakiego napotkał mieszczanina i nuż go nieść w swoich szponach przez powietrze do Liska. Wtem kur zapiał, bezsilny już diabeł, nie dobiegłszy mety, upuścił brzemię swe na ziemię, gdzie wedle fatalizmu zrządził, że niedoszły ów liszczanin natychmiast obrócił się w kamień".

Kolejne fascynujące opisy leskiego ostańca i najbliższych okolic miasta Leska zamieścił ks. Władysław Lutecki w swoich "Historiach niektórych ziemi sanockiej" wydanych nakładem "Wiadomości Turystycznych" w Warszawie w 1938 r. Oto fragmenty: "Okolice miasta Leska zdrowe i miłe są jako podgórskie. Z miasta w stronie zachodniej widny skręt Sanu, który prawie pod kątem prostym załamuje się u podnóża skał. (To dzisiejszy pomnik przyrody zwany "Skałą Wolańską"). Po stronie wschodniej, daleko za miastem, widać olbrzymią skałę, która robi wrażenie zamczyska i ma swoją legendę (...).

Kamień leski
foto: P. Szechyński

Z Leska do "Kamienia Leskiego" warto też przejść trasą rowerową "Baszta" prowadzącą m. in. od zamku Kmitów i amfiteatru doliną Sanu obok letnich basenów kąpielowych u podnóża Baszty, a następnie w lewo pod górę doliną Kisłego Potoku. Ten urzekający odcinek proponowanej trasy opisuje nie mniej wzruszająco ks. W. Lutecki.

(...) Spokojny San tuli się prawym brzegiem pod górskie osypiska, pod cień świerków, jodeł i buczyny. Podmywa brzegi, toczy kamienie i rozrzuconym głazem swoje upiększa brzegi. Nieraz zabłyśnie wśród przetrzebionego lasu odkrywka piaskowca, jakby szczątki murów dawnego zamczyska, to znowu wrzyna się w łożysko Sanu kamienista tafla, a dalej świecą w słońcu sine skały brzegów."

Czasami można spotkać tu rozpięte liny - Kamień Leski wykorzystywany jest jako ścianka wspinaczkowa a także bardziej komercyjnie - np. zjazdy popularną tyrolką
foto: P. Szechyński

Nic dodać, czy ująć. Takie wrażenie sprawia do dziś wędrówka od Sanu do Leskiego kamienia tą samą doliną, którą - według kolejnej legendy - wyrodna córka niosła chorej, spragnionej mamie z Glinnego dzban wody z Sanu. Spotkawszy na leśnej ścieżce chłopca wdała się z nim w rozmowę zapominając o swojej chorej i czekającej na upragnioną wodę mamusi. Gdy zaszło słońce i zapadł mrok jej matka nie doczekawszy się córki umierając w gorączce i pragnieniu wypowiedziała ostatnie słowa: "Ty która nie znasz miłości i masz serce z kamienia, obyś skamieniała". I to przekleństwo matki dosięgło stojącą nadal z chłopakiem na leśniej ścieżce dziewczynę, która w jednej chwili na jego oczach zamieniła się w potężny głaz, swym kształtem przypominający kamienne serce.

Legenda o kamieniu nad leskiem, który powstać miał z zaklętej dziewczyny

Kolejna, oryginalna legenda znajduje się na tablicy umieszczonej pod leskim kamieniem. Dziś niestety dość zdewastowana przez wandali, jednak jeszcze dająca się odczytać (zniszczona napisami jest również tablica z cytatem Aleksandra Fredry). Oto jej treść:

Ponad wierzchołki szumiącego lasu
Piętrzy ponury gmach bryły kamienia
Pomnik olbrzymi odwiecznego czasu
Zmienny w postawie swego istnienia (przed 1860)

W znaku ruiny by sławnego grodu
By ślad fortecy obronnych kryjąc
Nad miastem Leskiem wzniosły od wschodu
Z dala podziwem tu zachwycającym

Skalna opoka ma legendy trwał
Które wśród ludu dotąd nie stopniałe
Słynny ten liski kamień z siwej miny
Ma mieć początek złośliwej dziewczyny

Przy grzybobraniu to piętno straszliwe
Padło z ust matki srogo przenikliwe
Matka tu córkę swoją wzywała
By zdrowe grzyby do kosza wkładała
Dziewkę uniosła złość i gniew srogi
Rzuciła matce koszyk pod nogi
W głowę kamieniem gdy zamierzała
Matka zaklęła byś skamieniała
Z kamieniem dziewki ręka podjęta
W takową postać na wieki zaklęta

Przeszłość lat setnych miała do budowy
Zamku, kościoła, tu kamień ciosowy
Wotum ofiarne pracą zajęci
Na szczycie skały dla wiecznej pamięci
Wykuli okno świadczy do tej doby
Z cegieł figurze dodali ozdoby
Krzyż umieścili a w czasy owe
Wierni w procesyji na dni krzyżowe
Tu u stóp krzyża z ufnością szczerze
Składali modły Bogu w ofierze
O zdrowie, spokój, urodzaj żyzny
Błogosławieństwo dla ojczyzny
Przekręt się wsunął pogłoskę szerzył
Że kamień rośnie przesąd uwierzył
Z czasem się wniesie nad szczytne góry
Po którym będą przesuwać się chmury
Łoskotu grzmoty, pierony strzałą
Nie skruszą dziewkę tu skamieniałą
Głosząc na dogmat w narodzie
Że w uroczystym pochodzie
Z kościoła duchowieństwo
Zażegnałe przekleństwo
Po którym dziewka-skała róść zaprzestała

Szereg lat mijało krzyż wielki drzewniany
Wtknięty na szczycie - świętnie szanowany
Mimo schylenia dawną przeszłością
Nie odnawiane pamiątkę nowością
Wiarygodna powieść niesie
By nabyć szczęścia do zwierzyny w lesie
Pijanica gajowy z dworu sąsiedniego
Z namysłem strzelił do krzyża tego
Skruszył pamiątkowy znak Bożej męki
Nie uszedł kary zdrętwienia ręki
Do zgonu życia u bólu ponury
Za obalenie krzyża z figury (rok 1862)

W czasie budowy kolejowej drogi
Łamano skałę by kamienne nogi
Bo niewygasła wieść starej gadki
Że kamień z dziewki zaklętej od matki
Oboczne części proch dynamit kruszył
Lecz szczyt wiezycy ułomkiem nie ruszył
Która z figury cegiełek szczątki
Mchem u podnóża kryje dla pamiętki
Ceniąc tradycye i pomnik wiekowy
Został ponownie wzniesiony żelazny krzyż nowy (rok 1874)
Przez kamieniarza miejscowego
Jędrzeja Samberskiego
A sławna wieżyca tego kamienia
Przywilejem dawnego istnienia
Od chcrześcijańskiej Rady Miasta
Ma zostać nietkniętą
Jako pamiątka - pamiątką świętą

Na wniosek

O zabytek gorliwego burmistrza miejscowego
Liskiego rodaka Pana Józefa Bielaka
Na posiedzeniu 25 kwietnia 1896r.

Opracowanie:

Stanisław Orłowski - Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych "Karpaty".
Legendę umiesczoną na tablicy wyszperała w archiwum p. Jadwiga Szurlej - redaktor "Echa Bieszczadów".
Informacje własne.

Więcej zdjęć w naszej galerii: Kamień Leski - galeria zdjęć

Kamień Leski
foto: P. Szechyński

Kamień Leski, obecnie prowadzi tu ścieżka koloru niebieskiego
foto: P. Szechyński

Ścieżka pod Kamieniem leskim
foto: P. Szechyński

Kamień Leski
foto: P. Szechyński

Wierzchołek
foto: P. Szechyński

Kamień Leski
foto: P. Szechyński

Kamień Leski
foto: P. Szechyński

Kamień Leski
foto: P. Szechyński