» Warto zobaczyć | Przełom Osławy

Przełom Osławy pod Duszatynem

Rezerwat przyrody "Przełom Osławy pod Duszatynem" utworzony został w roku 2000 na powierzchni 322,45 ha. Obejmuje on m.in. meandrowy odcinek rzeki Osławy - zwany Łokciem. Osława opływa w tym miejscu niewielkie wzgórze Łokieć (515 m n.p.m) zataczając na odcinku ok. 1,8 km łuk przypominający swym kształtem omegę. Ciekawostką jest fakt, że do pełnego zamknięcia omegi brakuje zaledwie sto parę metrów.

Przełom Osławy pod Duszatynem
Fragment mapy wyd. Compass

Teren ten przylega bezpośrednio do szlaku czerwonego na odcinku Prełuki - Duszatyn, może zatem stanowić urozmaicenie tej trasy, lub raczej będzie mógł, gdyż obecnie teoretycznie obowiązuje tam zakaz wstępu (Ust. o Ochronie Przyrody) - niewykluczone, że w przyszłości powstanie w rezerwacie znakowana ścieżka.

Dojście torami kolejki od strony Prełuk, wiosna
foto: P. Szechyński

Przy niskim stanie wody można pokusić się o obejście całego rezerwatu rzeką, liczne kamienie i głazy pozwalają zrobic to "suchą nogą". Jest to jednak wariant dla miłośników przyrody, zainteresowanych jej obserwacją - z trasy nie ma żadnych widoków. Mniej więcej w połowie drogi jest jeden głębszy "dołek".

Warto jednak pokusić się o zejście do mostu kolejki wąskotorowej - jednego z najwyższych i najdłuższych w Bieszczadach (50 m długości), który znajduje się zaledwie 200 m od drogi - prowadzi tam wydeptana ścieżka. Całość oparta jest na jednym żelbetonowym łuku.

Osława w rezerwacie, między Prełukami a Duszatynem. Droga znajduje się po lewej stronie, natomiast tory kolejki po prawej (poza kadrem), wiosna
foto: P. Szechyński

Należy w tym miejscu dodać, że z drogi przy osuwisku był jeszcze trzydzieści lat temu doskonały widok na znajdujący się w dole odcinek Osławy oraz wkomponowany w to most wąskotorówki i fragment Łokcia. Widok ten był niejednokrotnie uważany za jeden z najciekawszych w tej części Bieszczadów, zdobił przewodniki i widokówki.

W kolejnych latach z drogi praktycznie nie było widoku - teren zarósł młodymi drzewkami i krzewami, miejscami były jedynie niewielkie prześwity. By coś zobaczyć należało wyjść kawałek na osuwisko, jednak może to być niebezpieczne - jest ono czynne i w każdej chwili mogą posypać się kamienie. Poniżej - dla porównania - stan na lipiec 2006 oraz lipiec 1991 a więc w piętnastoletnim odstępie czasu (przepraszamy za jakość starych zdjęć).

W roku 2012 wycięto krzaki i od tego czasu ponownie można cieszyć się doskonałym widokiem na fragment przełomu Osławy. Oczywiście z górnej części osuwiska jest on pełniejszy, ale przynajmniej jest wybór. Wyremontowana została również cała droga na odcinku od Duszatyna po Prełuki i Rzepedź a przy osuwisku powstał spory parking.

Rok 1991. Pierwsze zdjęcie wykonane z osuwiska, widać, że przy drodze nie ma żadnych drzew. Drugie z mostu kolejki, droga jest mniej więcej w połowie wysokości osuwiska
foto: Justyna Szechyńska

Rok 2006. Porośnięte osuwisko, po lewej widoczne krzewy, które "zabrały" widok. Na drugiej fotce osuwisko z mostu wąskotorówki
foto: P. Szechyński

Jak dojść do rezerwatu

Na moście kolejki, 2010
foto: P. Szechyński

Idąc od Prełuk w kierunku Duszatyna napotykamy spore osuwisko po lewej stronie drogi. Tuż po jego minięciu, po prawej stronie widoczne jest wyraźne trawiaste "pobocze" i zagłębiająca się od niego w kierunku lasu ścieżka.

Po skręcie schodzimy kilkadziesiąt metrów łagodnym zejściem, mając po prawej strome 20-30 metrowe zbocze, u którego podstaw płynie Osława. Po chwili ścieżka opada stromo w dół (po opadach mogą być problemy ze schodzeniem - ślisko).

... i pod mostem, 2010
foto: P. Szechyński

Schodzimy i już po 2 minutach ukazuje się pionowe, kamieniste zbocze a przed nim tory wąskotorówki. Tory w okresie letnim bywają zarośnięte, ledwie widoczne, ale czasem teren jest wykoszony. Należy teraz skręcić w prawo i po 20 metrach osiąga się most. Warto uważać na przerdzewiałe barierki a na pewno nie wolno się o nie opierać.

Z mostu ładny widok na Osławę w obu kierunkach oraz osuwisko, które zostawiliśmy przed chwilą. Most jest w coraz gorszym stanie - przestrzegamy przed opieraniem się o poręcze. Bezproblemowo można również zejść pod most i obejrzeć go z odległości kilkudziesięciu metrów z osuwiskiem w tle - ciekawy widok. Powrót do drogi tą samą ścieżką.

Na moście kolejki, 2018
foto: P. Szechyński

Zainteresowani przejściem całego przełomu, ruszaja natomiast w górę rzeki (jak już wyżej wspomniano - nie będzie to jednak legalne). Po 300 metrach osiągamy wyspę - Osława rozwidla się by po kolejnych 100 metrach płynąć znów jednym ciekiem. Po prawej stronie większy, bardziej rwący nurt, natomiast po lewej stronie wysepki niewielkie "dołki" z niemal stojącą, ciemnozieloną wodą, w której bez trudu można dostrzec pływające ryby. Idąc dalej zataczamy coraz większy łuk, po chwili kolejne dołki oraz ciekawe osuwisko po prawej stronie. Las od strony Łokcia niemal na płaskim terenie, mocno zarośniętym bujną roślinnością. U brzegów arcyciekawe "rzeźby" na odsłoniętych, żywych korzeniach nadbrzeżnych drzew, uformowane przez wartki nurt Osławy. Liczne nory i zagłębienia świadczą o tym, że miejsca te mają wielu mieszkańców.

Jeden z "dołków"
foto: P. Szechyński

Niemal na "wierzchołku" omegi, tuż nad wodą znajduje się ukryta w koronie drzewa ambona, która może stanowić dobre miejsce dla obserwatorów przyrody. Idąc nadal łukiem osiągamy kolejny - największy "dołek". W upalne dni wystarczający aby dla ochłody przepłynać parę metrów. Wychodzimy na długa prostą i po kolejnych kilkuset metrach osiągamy drogę, którą opuściliśmy koło osuwiska. Poznać ją po słupach i drutach telefonicznych, gdyż jest słabo widoczna z rzeki. Stromą i zarośniętą skarpą można wyjść na drogę. Osuwisko od którego zaczynaliśmy "rzeczny spacer" znajduje się za zakrętem, zaledwie 100 m za nami.

Osława poniżej mostu
foto: P. Szechyński

Warto również zejść z mostu w druga stronę. Na jego końcu będzie tabliczka Kaskada. Trzeba zejść zgodnie ze wskazaniem i po kilkudziesięciu metrach ukaże się piękny przełom rzeki oraz kaskada. W zasadzie miejsce to (zakręt poniżej mostu) jest ciekawsze, niż "omega".

Należy też pamiętać, iż być może niewiele zabrakło a ten malowniczy przełom uległby znacznemu przekształceniu - nie bez wpływu na środowisko rezerwatu. Końcem lat 90.XXw. planowano tu wybudowanie niewielkiej elektrowni wodnej. Do tego celu woda miała być spiętrzona do ok. 1m niewielką tamą i puszczona na turbiny hydroelektrowni osobnym kanałem i rurą. Dzięki licznym protestom, m.in. za pośrednictwem "Pracowni na rzecz wszystkich istot" i części społeczności zarówno lokalnej jak i turystów, udało się doprowadzić do zaniechania tej inwestycji. Warto pamiętać także i to, że zgodę na nią wydał m.in. Zespół Parków Krajobrazowych w Krośnie i Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych z Warszawy (choć Nadleśnictwo Komańcza zaopiniowało projekt negatywnie).

Czas przejścia: ok. 1h.

tekst oraz zdjęcia:P. Szechyński

Więcej zdjęć: przełom Osławy - galeria zdjęć

Kaskada poniżej mostu kolejki pod Duszatynem
foto: P. Szechyński

Osława poniżej mostu kolejki pod Duszatynem
foto: P. Szechyński

Osława poniżej mostu kolejki pod Duszatynem
foto: P. Szechyński

Przełom Osławy pod Duszatynem, widok z kierunku Prełuk, jesień
foto: P. Szechyński

Osława pod Duszatynem, widok z mostu kolejki wąskotorowej, jesień
foto: P. Szechyński

Przełom Osławy pod Duszatynem, widok na most wąskotorówki, jesień
foto: P. Szechyński

Przełom Osławy pod Duszatynem, prawie na czubku "omegi"
foto: P. Szechyński

Przełom Osławy pod Duszatynem - most wąskotorówki
foto: P. Szechyński

Przełom Osławy pod Duszatynem, widok z drogi
foto: P. Szechyński

Przełom Osławy pod Duszatynem
foto: P. Szechyński

Przełom Osławy pod Duszatynem
foto: P. Szechyński

Na zdjęciach: przełom Osławy pod Duszatynem (2006).