» Miejscowości | Daszówka

Daszówka

Daszówka jest małą wioską położoną w dolinie potoku Daszówka, wypływającego ze stoków Żukowa. Wciśnięta w dolinę, wioska z trzech stron otoczona jest górami: od północy pasmem Żukowa, od wschodu Przełęczą 597 m n.p.m ., od południa z Berdem 606 m n.p.m, Łabiską 615m n.p.m. i Przysłupem 617 m n.p.m. Nazwa Przysłup pochodzi od rumuńskiego słowa prislop - przełęcz, takie toponimy pojawiły się wraz z osadnictwem wołoskim; nazwy te były często mylnie przenoszone przez kartografów austriackich, prawdopodobnie początkowo nazwa odnosiła się do Przełęczy 597 m n.p.m. Wioska rozciągała się od Teleśnicy Oszwarowej aż pod Przełęcz 597. Dzisiaj jedynym dojazdem do wsi jest droga z Teleśnicy Oszwarowej.

Daszówka, droga na wysokości cmentarza, 2020
foto: P. Szechyński

Początkowo nazwa miejscowości miała formę Daszowa i pochodziła od imienia Dasz, obecna nazwa występuje od XVIw. Pierwsza wzmianka o Daszówce pochodzi z roku 1540, wioska była lokowana przed rokiem 1540 w dobrach Kmitów (Kmitowie herbu Szreniawa byli możnym rodem, przybyłym z Wiśnicza na tereny Bieszczadów w XIVw., w XV i XVIw. sukcesywnie kolonizowali dolinę Sanu, za swoją siedzibę obrali Sobień a później Lesko). W latach 1540 - 1541 doszło do rozgraniczenia pomiędzy wsiami Bandrów, Strwiążek i innymi wioskami należącymi do starostwa przemyskiego a wsiami: Czarna, Sokołowa Wola, Daszowa (dzisiejsza Daszówka), Teleśnica Fiodorowa (Teleśnica Oszwarowa), Łobozew, Ustianowa i innymi oraz wsiami Rabe i Hoszów, które należały do Andrzeja Tarły. W roku 1589 wioska należała do Herburtów z Dobromila. W późniejszym czasie wioska wielokrotnie zmieniała właścicieli, należała m.in. do Stadnickich, Kroguleckich, Leszczyńskich, Lityńskich. W 1921r. dwór należał do Mieczysława Lityńskiego.

Daszówka, miejsce gdzie szlak niebieski odbija na Żuków, 2020
foto: P. Szechyński

Podczas spisu ludności przeprowadzonego w 1921r. w Daszówka licząca 64 domy była zamieszkiwana przez 437 mieszkańców, w tym 378 grek., 37 rzym., 22 mojż. W czasie II wojny światowej, do roku 1941, wioska leżała w granicach ZSRR. 1 sierpnia 1941r. Daszówka znalazła się w Generalnym Gubernatorstwie (Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete), Dystrykcie Galicja (Distrikt Galizien). Podczas okupacji Niemcy tuż po wkroczeniu do wsi wymordowali żydowskich właścicieli tutejszego majątku, a dwór spalili. Od 1944 roku tereny wsi były ponownie okupowane przez Wojska Radzieckie. Od 1945 do 1951 roku Daszówka była w granicach b.ZSRR. W tym okresie na terenach dworskich funkcjonował sowchoz - odpowiednik polskich PGR-ów.

Tereny przekazane Polsce w ramach akcji wymiany granic z 15 lutego 1951r.

15 lutego 1951 okolice Ustrzyk Dolnych (w tym Daszówka), Czarnej i Lutowisk powróciły do Polski w ramach wymiany odcinków granicznych. Polska oddała Sokalszczynę (wraz z kopalniami węgla) a w zamian otrzymała część dzisiejszych polskich Bieszczadów. Moskwa już pod koniec lat 40 XXw. upatrzyła sobie Sokalszczyznę, ZSRR zaproponowało wymianę odcinków granicznych. Sowieci wyliczali, korzyści jakie państwo Polskie otrzymałoby po zmianie granic: pozostałą część linii kolejowej Zagórz - Przemyśl dotychczas znajdująca się na terytorium ZSRR a także kopalnie ropy naftowej w Czarnej. Dodatkowo ZSRR zażądało dopłaty w złocie Wobec sprzeciwu państwa Polskiego wymieniono tereny o powierzchniach 480km2 (wymieniono mniejsze obszary niż wcześniej zakładano, dlatego do dziś cześć linii kolejowej znajduje się na terytorium Ukrainy).

Tereny przekazane ZSRR w ramach akcji wymiany granic z 15 lutego 1951r.

W ramach akcji H-T doszło do przesiedlenia ludności z wymienianych terenów. Mieszkańcy Daszówki zostali wywiezieni pod Odessę; w roku 1957 kilku rodzinom udało się stamtąd powrócić. Dzisiaj Daszówka jest małą wioską liczącą około 55 mieszkańców.

Cerkiew

Parafia w Daszówce należała do dekanatu Ustrzyckiego; do parafii należały świątynie w Teleśnicy Oszwarowej i Woli Sokołowej. Prawdopodobnie pierwszą cerkiew we wsi wzniesiono pod koniec XVI wieku. Ostatnia drewniana cerkiew pw. św. Dymitra pochodzi z 1835 roku. Świątynia o konstrukcji zrębowej była wybudowana na planie prostokąta, jednoprzestrzenna, z prezbiterium i babińcem tej samej szerokości co nawa. Ściany boczne kryte gontem, front był pionowo szalowany deskami. Poniżej wysokości okien znajdował się okalający świątynie dach okapowy. Całość cerkwi była kryta wspólnym dla babińca, nawy i prezbiterium dachem dwuspadowym jednokalenicowym. Nad nawą, na kalenicy znajdowała się wieżyczka zwieńczona skromną makowiczką. Dach jak i wieżyczka była kryta gontem. Początek i koniec kalenicy wieńczyły kute krzyże. Świątynia była odnawiana w 1936 roku, zapewne na zbliżającą się okoliczność 950-lecia chrztu Rusi. Po roku 1951 cerkiew była użytkowana jako magazyn, w 1956r. została rozebrana. Do dziś na cerkwisku można odczytać fragmenty zarysu podmurówki. Cmentarz przycerkiewny jest silnie zdewastowany z kilkoma zachowanymi, poprzewracanymi nagrobkami.

Cerkwisko w Daszówce, 2009
foto: M. Organ

Cmentarz przycerkiewny w Daszówce

Cmentarz znajduje się przy głównej drodze pod koniec wsi. Cmentarz przycerkiewny jest silnie zdewastowany z kilkoma zachowanymi, poprzewracanymi nagrobkami. Większość nagrobków jest poprzewracana, w połowie przykryta ziemią. Wszystkie żeliwne krzyże wieńczące niegdyś nagrobki zostały wyłamane (nie zachował się ani jeden), do dzisiaj zachował się tylko dwa kute, wygięte krzyże z przewróconych nagrobków. Na cmentarzu znajduje się jeden powojenny, lastrykowy pomnik. Na uwagę zasługuje również nagrobek połączony z spłaszczonym półokrągłym sarkofagiem. Całość cerkwiska porośnięta jest drzewami i krzakami, obok znajdują się pozostawione maszyny rolnicze wraz z ciekawym przykładem bieszczadzkiej twórczości - Fiatem 126p przerobionym na kabriolet (stał w roku 2009).

Stan cmentarza w roku 2009:

Nagrobek wraz z zachowanym krzyżem
foto: M. Organ

Nagrobek z wnęką i wygiętą pionową belką krzyża
foto: M. Organ

Nieczytelna inskrypcja z powyższego nagrobka
foto: M. Organ

Nagrobek w formie sarkofagu (z lewej) oraz nagrobek z zachowanym kamiennym krzyżem
foto: M. Organ

Inskrypcja powyższego nagrobka oraz jedyny powojenny nagrobek na cmentarzu
foto: M. Organ

Poprzewracane nagrobki
foto: M. Organ

Bieszczadzki krążownik szos
foto: M. Organ

Stan cmentarza i cerkwiska w roku 2020:

Cmentarz w Daszówce, 2020. Ten nagrobek leży niejako poza terenem cmentarza
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, współczesny lastrykowy nagrobek, 2020
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, 2020
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, 2020
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, 2020
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, 2020
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, 2020
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, 2020
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, 2020
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, 2020
foto: P. Szechyński

Cmentarz w Daszówce, 2020
foto: P. Szechyński

Więcej zdjęć cmentarza (stan na czerwiec 2020): Daszówka, cmentarz i miejce po cerkwi - galeria zdjęć

Na granicy wsi Teleśnica Oszwarowa i Daszówka przebiega szlak PTTK łączący:

- Polana - Łabiska - Teleśnica Oszwarowa - Daszówka - Żuków - Równia - Gromadzyń - Ustrzyki Dolne

Z Daszówki można również dojść do nieistniejących dzisiaj wiosek Paniszczew i Sokołowa Wola.

Kapliczka w miejscu wyjścia szlaku niebieskiego na Żuków, 2009
foto: M. Organ

Ta sama kapliczka w roku 2020
foto: P. Szechyński

opracowanie: Michał Organ

Bibliografia:

1. S.Kryciński, Cerkwie w Bieszczadach, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", wyd.3, Pruszków 2005
2. M. i A.Michniewscy, M.Duda, Cerkwie Drewniane Karpat - Polska i Słowacja, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Pruszków 2003
3. Słownik Geograficzny Królewstwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880
4. W.Krukar, Mapa Bieszczady, Krosno, 2007/2008
Informacje własne.