» Bieszczadzkie wspomnienia | Kolejkowe opowieści

Kolejkowe opowieści Jacka Grzybały

W czasie mojej podróży kolejką w październiku 2015 roku z Majdanu do Przysłupa i z powrotem na Majdan oraz wjazd na Balnicę zawarłem kilka znajomości. Znajomości były ciekawe a opowieści moich rozmówców interesujące. Ludzie, z którymi prowadziłem konwersacje to obsługa lokomotywy składająca się z 2 osób. Ta załoga to maszynista oraz jego pomocnik, którego główne zajęcie to pilnowanie aby pod kotłem nie zgasło, czyli łopata w ruch i węgiel do paleniska. Tu trzeba zaznaczyć, że aby parowóz był gotowy do drogi i mógł być podpięty do pociągu, trzeba rozpalić pod kotłem i dobrze buzować 5 godzin przed wyruszeniem w trasę. Dopiero wtedy para na tłokach będzie miała 10 atmosfer. Sprawa zabezpieczenia wody i pary w kotle to poważna rzecz i nad nią czuwa już maszynista. Każdy skład pociągu ma swoich 2 lub 3 hamulcowych, którzy zabezpieczają i regulują prędkość kolejki przy zjazdach. Spadki są znaczne - tak na przykład z Przysłupa na Majdan to hamowanie odbywa się na odcinku około 4 km, a trasa z Balnicy do Majdanu to praktycznie hamowanie na całej długości trasy, czyli 9 km. Hamownie jest czysto mechaniczne, trzeba mieć wyczucie, aby nie robić tego za mocno bo pociąg może stanąć w miejscu.

Na stacji Majdan

Maszynista i pomocnik jadący naszym parowozem to ojciec i syn. Tata uprawnienia do prowadzenia kolejki wąskotorowej oraz cały kurs w tym temacie odbył na kolejce wąskotorowej w Jędrzejowie - woj. świętokrzyskie. Trzeba wspomnieć, że kolejka świętokrzyska nosi nazwę EKSPRES PONIDZIE i kursuje na trasie Jędrzejów - Pińczów - Jędrzejów. Cała dyrekcja i zarząd kolejki mieści się na stacji Jędrzejów Wąskotorowy. Syn jadący jako pomocnik sposobi się teraz do tego zawodu. Nasz parowóz ciągnie za sobą tender, czyli wagonik z wodą o pojemności około 3-4 metrów sześciennych. Są też mniejsze parowozy nie mające w zestawie tendera a zbiorniki z wodą są zamocowane wzdłuż kotła lokomotywy. Pojemność tych zbiorników jest o wiele mniejsza, niż naszego parowozu. Naszemu parowozowi na całą drogę, tj. MAJDAN - PRZYSŁUP - MAJDAN - BALNICA - MAJDAN (w sumie jest to 46 km) wystarczy te około 3-4 metrów sześciennych wody. Na samą tylko Balnicę (tam i z powrotem 18 km) potrzeba około 1.6 m3 wody. Aktualnie kolejka po drodze nie pobiera wody z potoku Solinka, co miało miejsce dawniej. Teraz parowozikowi musi wystarczyć zapas wody zabrany ze stacji Majdan. Pan hamulcowy pokazał mi takie miejsce, dołek pod mostem na Solince, gdzie dawniej kolejka pobierała wodę do zbiornika. Taki postój trwał wtedy około 30 minut. Dzisiaj parowozików wąskotorowych już dawno się nie produkuje. Ten bieszczadzki został wyprodukowany w Fabryce Lokomotyw w Chrzanowie w słynnym FABLOKU w 1957 roku . Fabryka ta nosiła imię Feliksa Dzierżyńskiego. Dzierżyński się nam nie udał - wiemy jaki był, za to lokomotywy były najwyższej jakości...

Na stacji Majdan

Szyny, po których porusza się kolejka są sędziwego wieku - na niektórych z nich można znaleźć datę rok 1880, a więc dzisiaj mają już ponad 135 lat. Gorzej jest z podkładami - te są drewniane i jak wiemy leżą na ziemnym nasypie, lub częściowo są w niego zakopane. Po 10-20 latach wymagają wymiany a to inwestycja bardzo kosztowna. Jeden podkład dzisiaj kosztuje 50 zł a do wymiany już kwalifikuje się kilka tysięcy. Pierwszy tysiąc został już wymieniony. Kolejka aktualnie cieszy się ogromną popularnością. W lipcu i sierpniu kursuje codziennie a w maju, czerwcu, wrześniu i październiku tylko w soboty i w niedziele - zawsze jest komplet. Gdy braknie biletów w kasie na kurs z rozkładu jazdy, to jest ogłoszenie że drugi skład pojedzie na trasę za pół godziny i też jest komplet mimo, że to wrzesień. Taka sytuacja była w moim przypadku. Dużo pociągów jeżdzi na specjalne zamówienie z tym, że jazda pod parowozem jest droższa, niż pod lokomotywą spalinową. W perspektywie jest wydłużenie trasy kolejki tak, aby początek był bez zmian tak jak teraz w Majdanie a końcowa stacja w Wetlinie. Trzeba wiedzieć, że Wetlina to centralny punkt wyjściowy na trasy turystyczne w góry. Gdy to zostanie zrealizowane, to Bieszczadzka Kolejka Leśna będzie największą atrakcją całych Bieszczadów.

W Balnicy

Na zakończenie opiszę jeszcze ciekawą rozmowę z panem hamulcowym na temat wilków w Bieszczadach i jaki jest z nimi problem. Rozmowa ta miała miejsce, gdy zbliżaliśmy się do stacji końcowej na Balnicy, bo ja tam wysiadłem i zostałem na noc u Wojtka Judy. Proszę pana wilki są pod ścisłą ochroną, są więc nietykalne. Czy to jest problem dla mieszkańców Bieszczadów? O wie pan, to duży problem i kłopot. Opowiem panu takie zdarzenie na przykład. U mojej teściowej wilki dwa psy zjadły, ale cholera jasna teściowej nie ruszyły. Ja sam myślałem, że ta cala odpowiedź to żart, dobry kawał. Jednak w tydzień później coś mnie tknęło, a miałem telefon do mego rozmówcy i zadzwoniłem. Pytam: proszę pana ile w tym kawale prawdy a ile fikcji. Odpowiedział krótko, że wilki dwa psy zjadły u teściowej - to absolutna prawda, a że teściowej nie ruszyły też absolutna prawda.

tekst: J. Grzybała

Parowóz