» Dawne wsie | Hulskie

Hulskie

Hulskie - to dziś nieistniejąca wieś pomiędzy Zatwarnicą a Krywem, w której znajduje się obecnie jedno zabudowanie. Dojście do Hulskiego możliwe jest z Zatwarnicy drogą gruntową nad Sanem oraz stokówką Zatwarnica - Rajskie, która została wybudowana (asfalt) w roku 1982. Obecnie na sporej części jest w stanie koszmarnym - lepiej udać się tu rowerem lub pieszo.

Hulskie, droga do cerkwi
foto: P. Szechyński

Wieś Hulskie, której nazwa kojarzona jest z wólką, wolą, ale też gałęziami (hillia), lokowana była na prawie wołoskim przed rokiem 1565 w dolinie potoku Hulski, który w dolnej części wsi wpada do Sanu (wg regestru podatkowego z 1589r była opodatkowana, zatem minął okres 24 letniej wolnizny - zwolnienia z podatku). Wieś należała wówczas do Barbary z Herburtów. Dobra wsi rozciągały się pod połoninę, która od tej strony przynależała do wsi. Służyła do wypasu bydła. Podobno początkiem XIX wieku, ówczesny dziedzic przegrał tę część połoniny w karty z właścicielem Jaworca i od tej pory mieszkańcy Hulskiego musieli wypasać bydło na Otrycie - stąd też jeden z grzebietów Otrytu nosi nazwę Hulskie. Wygranym był Karol hr Łoś a potwierdzaja to dokumenty katastralne (fakt posiadania przez niego połoniny hulskiej).

Hulskie, górna część dawnej wsi, zabudowanie obok wypału węgla drzewnego, przy drodze nad wodospad
foto: P. Szechyński

Dwór znajdował się przy drodze, ok. 430m od cerkwi, 20m od potoku. Był murowany, wymiary 23x14,5m. Było to już po przebudowie zabudowań dworskich przez Malcherów, którzy w roku 1868 rozebrali stary dwór wraz z zabudowaniami i postawili nowe - łącznie sześć budynków. W roku 1903 majątek dworski składał się z 1118 ha ziemi a wroku 1930 zajmował 1098 ha.

W drugiej połowie XIX wieku właściciele wsi - Malcherowie - podjęli działania, które doprowadziły do przekopania młynówki, budowy młyna, tartaku wodnego oraz przebudowy dworu. W południowej części wsi (folwark Rzeki) funkcjonowała duża potażarnia (potasznia - produkowano w niej potaż, służący do produkcji ceramiki, mydła, szkła oraz jako nawóz), na którą w roku 1852 składało się 4 budynki. Działała ona do końca XIXw. Pozostałości młyna przy ujściu potoku do Sanu zachowały się do dziś. Swojego czasu utworzony został kompleks "Młyn w Hulskiem", do którego można dojść drogą nad Sanem.
Więcej na ten temat: Młyn w Hulskiem

Hulskie, ruiny cerkwi, rok 2010
foto: P. Szechyński

W roku 1820, kiedy właścicielem wsi był Franciszek Leszczyński, wzniesiono w Hulskiem cerkiew pw. św. Paraskiewii. Była to cerkiew murowana, kryta blachą, prawdopodobnie budowana jako kościół rzymskokatolicki, filialna (parafia Krywe). Obok w roku 1854 wzniesiono murowaną dzwonnicę parawanową z wnękami na dwa dzwony, kryta blachą. Dziś oba obiekty w ruinie. Jeden z krzyży wieńczących cerkiew trafił w latach 80.XXw. do Chmiela. Jesienią 2010 ruina dzwonnicy uległa dalszemu zniszczeniu, zostało to spowodowane przez zwalone pod wpływem mokrego śniegu drzewo. Jeden z dzwonów znajduje się w Terce na przykościelnej dzwonnicy. W posadzce cerkwi znajduje się płyta nagrobna Andrija Kowala, który zmarł w roku 1904. Obecnie niewidoczna - przysypana gruzem i ziemią. Po roku 1938 do Hulskiego trafił ksiądz Andrij Radio / Radzio, wikary parafii Krywe. Pod koniec II wojny światowej zasilił szeregi Ukraińskiej Powstańczej Armii.

Hulskie, cmentarz, 2010
foto: P. Szechyński

Przy cerkwi starodrzew oraz cmentarz z pięcioma nagrobkami, wykonanymi z bloków piaskowca. Stanowiły cokoły pod żeliwne krzyże. Krzyży brak. W roku 1993 ruiny cerkwi zostały odkrzaczone, nagrobki odnowione - przez Społeczną Komisję Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej przy ZGTOnZ w Warszawie. Kilka lat temu ustawiono obok cmentarza tablicę z planem dawnej wsi, szkicem cerkwi i krótkim opisem. Została zdewastowana (2010). Resztki walają się obok potoku.

Mieszkańcy Hulskiego wyznania rzymskokatolickiego należeli do parafii w Polanie. Końcem XIX wieku odnotowano tu ich 28 na 227 grekokatolików. Grekokatolicy liczyli w roku 1890 - 241 wiernych, w roku 1918 - 414 a w roku 1938 - 456 osób.

Od 1909 roku majątek Hulskie stał się własnością przedsiębiorców zajmujących się przerobem surowca drzewnego. Byli to najpierw M. Fischer, a po nim - w 1928r. - F. Adlersberg.

Hulskie, dzwonnica w ruinie. Stan na rok 2010
foto: P. Szechyński

We wsi oprócz w/w młynów, tartaku, potaszni, istniały jeszcze: karczma, cegielnia, kopalnia ropy, zakład garncarski, zakład wyrobów drewnianych. Kowalami byli w okresie międzywojennym Kuzia i Kułacki.

Przed wybuchem II wojny wies liczyła 62 gospodarstwa. Część nazwisk ówczesnych mieszkańców: Iwan Balećkił, Wasyl Bałyćko, Bula, Huk, Jadzek, Jurczyk, Korowaj, Serko, Sędzia, Oko, Winiarski, Szynkariw, Kuzia, Pszenicki.

W roku 1939 Hulskie przedzieliła granica państwowa. teren na południe od Sanu był pod okupacja niemiecką a na północ - radziecką. Funkcjonowała tu niemiecka straznica graniczna. Po wojnie północna część wsi weszła w skład ZSRR. W roku 1946 większość mieszkańców wysiedlono w głąb Związku Radzieckiego. Następnie w ramach akcji "Wisła" - kolejne 7 rodzin, co łącznie stanowiło 100% mieszkańców. Zabudowania zostały zniszczone przez UPA (sotnia Bira), ocalało tylko jedno z nich. Od 1957 roku Hulskie zamieszkiwała jedna rodzina. W latach 1977 - 1981 nastąpiła zmiana nazw wielu bieszczadzkich miejscowości - Hulskie w tych latach nazywało się Stanisławów. Obecnie teren wsi jest w rękach kilku nowych właścicieli.

Hulskie
foto: P. Szechyński

Jeszcze kilka lat temu przez wieś, od stokówki do ruin młyna prowadziła oznaczona kolorem zielonym ścieżka. Znajduje się ona jeszcze na starszych wydaniach mapy Compass oraz na ostatnim wydaniu mapy Ruthenus. W praktyce nie istnieje od kilku lat - została celowo zniszczona. Niedawno wyznakowano nową ścieżkę - tym razem z Zatwarnicy, wzdłuż Sanu do ruin młyna i połączeniem ze stokówką. Również została zdewastowana. Miłośnicy spokoju nie zostawili nawet tablicy obok cmentarza, która im również przeszkadzała. Trudno powiedzieć kiedy zaorają ruiny cerkwi i wyrzucą nagrobki... Warto tu zajrzeć, póki jeszcze są. Jeden z nagrobków został niedawno przewrócony, teren cmentarza oraz ruiny są zarośnięte i zaniedbane.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Cerkiew w Hulskiem", 2016
foto: P. Szechyński

W Wigilię 2012 r. całkowicie spłonął nieukończony jeszcze drewniany dom Henriego Schumachera, który zakupił tu teren kilkanaście lat temu a konkretnie nabyło go Stowarzyszenie "Plemię Sanu". Latem mieszkał w tipi, potem wraz z rodziną w barakowozie. Chcieli mieszkać i żyć na odludziu, samowystarczalnie, w zgodzie z naturą. Mieli też plany utworzenie tu ekologicznej wioski - cokolwiek to znaczy. Przyczyną pożaru było prawdopodobnie podpalenie. Pierwsza próba podpalenia miała miejsce w listopadzie. Sprawa jest pokłosiem większego konfliktu w Hulskiem, który istnieje od conajmniej kilku lat. Schumacher był organizatorem zlotu Rainbow Family, który odbył się początkiem lat 90.XXw. w pobliskim Tworylnem.

W górnej części wsi znajdują się dwa ładne wodospady, które warto zobaczyć podczas pobytu w okolicy. Więcej na ten temat: Wodospady na Hulskim

opracowanie: P. Szechyński

Literatura:

1. Słownik Historyczno-Krajoznawczy, cz.I Gmina Lutowiska, Warszawa 1995.
2. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880-1914.
3. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach"., 1995.
4. Magazyn Bieszczady nr 07/2010, "Hulskie przemijające".
5. informacje własne.

Cmentarz w Hulskiem, przewrócony nagrobek, który jeszcze nie tak dawno stał na swoim miejscu, lato 2016
foto: P. Szechyński

Coraz mniej widoczna dzwonnica w Hulskiem, lato 2016
foto: P. Szechyński

Ruiny cerkwi w Hulskiem, lato 2013
foto: P. Szechyński

Uszkodzona dzwonnica w Hulskiem, lato 2013
foto: P. Szechyński

Uszkodzona dzwonnica w Hulskiem, jesień 2012
foto: M. Piela

Uszkodzona dzwonnica w Hulskiem, jesień 2012
foto: M. Piela

Ruiny cerkwi w Hulskiem, jesień 2012
foto: M. Piela

Więcej zdjęć Hulskiego:

Cmentarz i ruiny cerkwi w Hulskiem - galeria

Zobacz także:

Tworylne i Krywe z Rajskiego
Tworylne - galeria zdjęć
Krywe - galeria zdjęć