» Warto zobaczyć | Hulskie młyn

Młyn w Hulskiem - zespół przyrodniczo-krajobrazowy

Jak dojść do ruin młyna

Znajdujący się na gruntach Nadleśnictwa Lutowiska zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Młyn w Hulskiem" założony został celem ochrony pozostałości dawnego młyna oraz jego otoczenia. Ulokowany jest przy ujściu potoku Hulski do Sanu, w dolnej - północnej - części dawnej wsi Hulskie.

Tablica na terenie dawnego młyna (2006)
foto: J. Szechyńska

Do początku lat 2000 dojście do pozostałości młyna było bezproblemowe a odbywało się znakowaną ścieżką poprowadzoną fragmentami dawnej wiejskiej drogi, która rozpoczynała się przy ruinach cerkwi i stanowiła "odnogę" dla ścieżki oznakowanej kolorem czerwonym "Przysłup Caryński - Krywe nad Sanem", biegnącej stokówką w górnej części wsi obok ruin cerkwi i cmentarza.

Obecnie w większości jest to teren prywatny, znaki ścieżki do młyna zostały usunięte (wciąż jednak widoczne, zwłaszcza na drzewach) a gospodarz terenu nie życzy sobie, aby turyści tędy przechodzili. Własność prywatna to własność prywatna - należy to uszanować. W roku 2010 wyznakowano nową ścieżkę, prowadzącą tu wzdłuż Sanu z Zatwarnicy. Wkrótce została zniszczona przez nieznanych sprawców i dziś ten fragment formalnie nie istnieje.

Alternatywą jest dojście drogą gruntową z Sękowca (ob. Zatwarnicy) wzdłuż Sanu, tak jak biegła ścieżka z roku 2010. Dojście nią do ruin młyna jest poza terenem prywatnym oraz poza rezerwatem przyrody "Krywe" (na terenie rezerwatów przyrody wolno poruszać się tylko oznakowanymi ścieżkami). Trasa niezbyt długa, ciekawa przyrodniczo, prowadzi zakolem rzeki. Otwiera się kilka ciekawych widoków na przełom Sanu, wyraźnych zwłaszcza wczesną wiosną lub jesienią.

San przy ujściu Hulskiego
foto: P. Szechyński

Z mostu na Sanie w Sękowcu (Sękowiec kilka lat temu został włączony do Zatwarnicy) należy iść w kierunku Zatwarnicy. Po ok. 50m skręt w drogę w prawo (tabliczka: Sklep pod Lipą). Po kolejnych 150 m most na potoku Głęboki, który z prawej strony wpada do Sanu. Za mostem droga rozwidla się. W lewo prowadzi do zabudowań przysiółka Sękowiec (obecnie włączony administracyjnie do Zatwarnicy). Należy zatem skręcić w prawo - teraz łagodnie wzdłuż Sanu minąć ogrodzone pastwisko i dalej kontynuować marsz przez las na skraju koryta rzeki.

Po chwili droga nieco się podniesie, pozwalając spojrzeć na San nieco z góry oraz łąki z niedawno założonymi uprawami leśnymi na przeciwległym brzegu - latem jest to mocno utrudnione ze względu na bujną roślinność. Po pewnym czasie droga odbije wyraźnie w lewo odchodząc od Sanu - znak że należy się bacznie rozglądać. Po kilkudziesięciu metrach będzie niezbyt wyraźna ścieżka w prawo - prowadzi do celu wzdłuż potoku Hulski, który pojawi się z tej samej strony. Osoby mniej zorientowane w tym terenie powinny posłużyć się mapą lub po osiągnięciu potoku Hulski (w tym miejscu widoczny w głębokim jarze) ruszyć w przeciwną stronę zgodnie z jego biegiem - ścieżka po chwili "sama" się znajdzie, powinno być również widać usunięte stare znaki ścieżki.

Młyn w Hulskiem

Pozostałości młyna osiągamy po zejściu wąską ścieżką do ujścia Hulskiego do Sanu. Ten fragment trasy jest jednym z najciekawszych, głębokość parowu w którym wije się potok oraz wysokie i strome brzegi skarpy, której krawędzią prowadzi ścieżka robią wrażenie - jak na bieszczadzkie warunki. Dodatkowo po przeciwnej stronie, również w dole płynie San. Teren zwęża się na kształt trójkąta i obniża. W miejscu gdzie spotkają się jego ramiona znajduje się zespół przyrodniczo-krajobrazowy "Młyn w Hulskiem". Oznakowany był tablicą z treścią j/w - obecnie (2012) leży pomałamana, gdyż wraz ze znakami ścieżki zniszczono również tablice na jej trasie (w tym przy ruinach cerkwi).

Na pozostałości młyna składają się (wg stanu na 10/2013):

• dość wysoka podmurówka z jedną wyraźną ścianą zakończoną okienkiem przy ziemi. Pozostałe ścianki podmurówki mocno zniszczone i fragmentaryczne. Podmurówka ta stanowiła podporę pod młyńskie koło wodne. Latem trudna do zlokalizowania, często bywa pomijana ze względu na to, że niemal w całości pokrywają ją chaszcze.
• "młynówka" - kanał naprowadzający wodę z potoku na koło młyńskie. Był częściowo wykuty w skale, miał ok. 60m długości (wg planu katastralnego). Zachowały się wyraźnie widoczne fragmenty, zwłaszcza przy samym młynie.
• tama spiętrzająca wodę na potoku Hulski celem skierowania jej przez młynówkę na koło wodne. Bardzo niewyraźne pozostałości, ok. 50m od ujścia potoku do Sanu.

Pozostałości młyna w roku 2002
foto: P. Szechyński

Młyn u ujścia Hulskiego do Sanu był drewniany, wymiary budynku: 9,2 x 8,6m, powstał przed rokiem 1852 i wchodził w skład majątku dworskiego Leszczyńskich. W roku 1868 majątek nabyli Franciszek i Joanna Malcherowie, którzy dokonali sporej reorganizacji. Rozebrany został dwór i budynki gospodarcze a w ich miejsce wzniesiono nowe. W górnej części wsi utworzono folwark Rzeki, natomiast nad Sanem folwark Obłoń. Młyn u ujścia Hulskiego do Sanu zlikwidowano ok. roku 1880 (w 1880 już nie istniał), ponieważ na terenie folwarku Rzeki, 100 m poniżej cerkwi przekopano młynówkę długości ok. 320 m i wybudowano nowy młyn oraz tartak wodny (450m poniżej cerkwi).

Będąc w pobliżu, na pewno warto okolice starego młyna odwiedzić. Nie tylko ze względu na, bądź co bądź, nikłe fragmenty budowli, które mogą być również rozczarowaniem, ale także ze względu na otoczenie - przyrodę oraz bardzo malowniczy w tym miejscu przełom Sanu a zwłaszcza progi skalne, które są tu wyjątkowo okazałe i liczne.

P. Szechyński

Literatura:
1. Bieszczady, Słownik Historyczno-Krajoznawczy, cz.1, Gmina Lutowiska. UG - Warszawa 1995.
2. Słownik Geograficzny Królewstwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880.

Ruiny młyna w Hulskiem, stan na wiosnę 2024
foto: M. Piela

Ruiny młyna w Hulskiem, stan na jesień 2012
foto: M. Piela

Młyn w Hulskiem, stan na jesień 2012
foto: M. Piela

Młyn w Hulskiem, jesień 2012
foto: M. Piela

Zniszczona tablica Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego "Młyn w Hulskiem", jesień 2012
foto: M. Piela

Na zdjęciach poniżej pozostałości młyna oraz San w Hulskiem wg stanu na rok 2006
foto: J.P. Szechyńscy