» Dawne wsie | Studenne

Studenne

Wieś Studenne ulokowana była pomiędzy Sanem a wsią Terka, którą oddzielało od Studennego wzgórze, na którym stała w Studennem cerkiew. Ponadto od Terki dzieliły ją wzgórza Berdycia i Korb a w pewnym oddaleniu górowała od strony północno-zachodniej Tołsta.

Studenne, widok z cmentarza w kierunku Berdycia. Za wzgórzem znajduje się Terka.
foto: P. Szechyński

Studenne rozciągało się do obecnej drogi Rajskie - Zatwarnica, biegnącej wzdłuż Sanu. Nazwa wsi wywodzi się od słowa "studene" czyli studzone, ostudzone bądź po prostu chłodne, zimne miejsce. Studenne posiadało przysiółek o nazwie Łuh, który przekształcił się prawdopodobnie w późniejsze Obłazy i dołączył do Tworylnego. Studenne było niewielką wsią, kilkanaście lat przed II wojną światową mieszkało tu nieco ponad 200 osób w 37 domach.

Słownik geograficzny z końca XIXw. podaje następujący stan rzeczy (sic!): "Studenne, wś. pow. liski, par. rzym.-kat. w Wołkowyji, gr.-kat. w Rajskiem. Leży w międzyrzeczu Sanu i Wetliny; wzniesienie opada ku obu rzekom z 580 na 489 mt. Na płd. od wsi góra lesista (765 mt.), nie dozwala wpłynąć Wetlinie do Sanu i zmusza ją do dalszego biegu.

Studenne, droga opadająća w kierunku Sanu. Na wprost Tołsta.
foto: P. Szechyński

W tej górze, formacyi eocenicznej, znajduje się kopalnia nafty. We wsi jest cerkiew drewniana. S. wraz z obszarem dwors. ma 37 dm. 225 mr.; 199 gr.-kat. i 26 izrael. Obszar więk.pos. wynosi 179 mr. roli, 21 mr.łąk, 12 mr. pastwisk i 315 mr. lasu; pos.mn. 351 mr. roli, 116 mr. łąk, 63 mr. pastwisk i 87 mr. lasu. Osada powstała późno, bo w XVw. milczą o niej akta grodzkie i ziemskie. Graniczy na płd.-zach. z Terką, na płn.wschód z Sakowczykiem, na płd. z Tworylnem".

Po II wojnie światowej wieś całkowicie zniszczona. Pozostały zdziczałe drzewa owocowe, cmentarz oraz miejsce po cerkwi a także ruiny niemieckiej strażnicy granicznej. W dolnej części wsi, przy drodze nad Sanem stała kapliczka pw. Nałożenia Ryzy Matki Bożej. Została zniszczona w latach 60.XX w., zachowała się podmurówka. Więcej na ten temat: kapliczka w Studennem

Cmentarz i miejsce po cerkwi w Studennem

Studenne, na wprost cerkiewny wzgórek
foto: P. Szechyński

Drewniana cerkiew w Studennem została wzniesiona na wzgórzu w roku 1926, na miejscu poprzedniej, która spłonęła w czasie I wojny światowej. Została zniszczona po roku 1945. Na cerkiewnym cmentarzu zachował się jeden krzyż metalowy i mogiły ziemne. Zachował się również krzyż pochodzący prawdopodobnie ze zwieńczenia cerkwi. Teren cmentarza i cerkwisko są obecnie zaniedbane i zarośnięte. Jesienią 2015 teren został oczyszczony oraz ogrodzony staraniem Nadleśnictwa Baligród. Część widocznych za zdjęciach poniżej kamieni, była prawdopodobnie gromadzona przed wojną na budowę nowej cerkwi. Wzgórze, na którym stała cerkiew również porośnięte lasem. W czasach istnienia wsi roztaczał się stąd widok daleko w głąb doliny Sanu.

Studenne, krzyż an cerkwisku
foto: P. Szechyński

W roku 2018 na cerkwisku ustawiono krzyż z napisem:

"Tu - na miejscu starszych świątyń, od 1926 r. stała cerkiew grecko-katolicka pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, zniszczona po 1945 r. - ocalić od zapomnienia.
Studenne 2018 r.
Wykonał: ks. Piotr Bartnik, Górzanka
Grzegorz Brodziński, Jarocin."

Oznakowanie ścieżki od mostu na Sanie w kierunku Terki przez Studenne
foto: P. Szechyński

Opis dojścia na te tereny od strony Terki: Z Terki na Studenne

Obecnie prowadzi tu znakowana ścieżka również od strony Rajskiego a konkretnie od mostu na Sanie w dawnym Studennem. Ścieżka od mostu to najszybsza możliwość dotarcia na teren dawnej wsi, przejście zajmuje ok. 30 minut. Przy moście na Sanie (można wjechać samochodem od strony Rajskiego i zaparkować przy moście, ale droga jest w fatalnym stanie), należy udać się drogą w prawo - tak jak na Przełęcz Szczycisko.

Piwnica za potokiem przy trasie ścieżki
foto: P. Szechyński

Po ok. 300 m będzie oznakowana dróżka odbijająca w prawo. Trzeba w nią skręcić i iść zgodnie z oznakowaniem (znaczek żółtej kapliczki na niebieskim tle). Po drodze do przejścia potok, być może w przyszłości pojawi się jakaś kładka, na razie jednak jej nie ma. Przy wysokom stanie wody, np. w okresie opadów, suchym butem nie da się przejść. Po minięciu potoku, leśną drogą cały czas prosto, z lewej można dostrzeć starą piwnicę za potokiem. Za chwilę droga wyprowadzi na łąkę, jeszcze kilkanaście minut i będzie teren cmentarza. Samo miejsce po cerkwi i cmentarz są słabo oznakowane, w okresie letnim kiedy trawa jest np. niewykoszona, można pójść do Terki zamiast na cmentarz. W związku zaraz po wyjściu łąką pod górę, trzeba na rozwidleniu dróg polnych skręcić w prawo a nie w lewo, co sugerują tabliczki. Cmentarz jest zaraz na początku lasu.

opracowanie: P. Szechyński

Studenne, ruiny niemieckiej strażnicy granicznej
foto: M. Piela

Skrzyżowanie powyżej mostu na Sanie. Tu należy skręcić w prawo. Droga w lewo prowadzi na Szczycisko lub do Zatwarnicy (do wyboru)
foto: P. Szechyński

Studenne, potok na trasie ścieżki (stan na 06.2020)
foto: P. Szechyński

Literatura:

1. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XI (Sochaczew - Szlubowska Wola), 1890.
2. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach"., 1995.

Studenne - tereny dawnej wsi:

1. Widok na cerkiewny wzgórek (2017).
2. Krzyż na cmentarzu w Studennem (2017).
3. Pozostałości na cmentarzu w Studennem (2017).

4. Studenne (2017).
5. W dole Studenne, na wprost m.in. Tworylne i Krywe (2017).
6. W Studennem (2017).

7. Widok na Studenne i cerkiewne wzgórze z przełęczy między wsią a Terką (2013).
8. Widok z cmentarza w Studennem w kierunku Terki (2013).
9. Studenne, na wprost Tołsta (2013).

10. Cmentarz i miejsce po cerkwi w Studennem, tego krzyża już nie ma (2013).
11. Cmentarz i miejsce po cerkwi w Studennem (2013).
12. Cmentarz w Studennem (2013).

13. Cmentarz i miejsce po cerkwi w Studennem (2013).
14. Miejsce po cerkwi w Studennem (2013).
15. Studenne, pozostałości na cmentarzu.

zdjęcia: P. Szechyński

Zobacz także więcej zdjęć z tej części doliny Sanu:

Studenne, Obłazy - galeria zdjęć
Tworylne i Tworylczyk - galeria zdjęć
Krywe - galeria zdjęć