» Szlaki piesze | Smerek z Zatwarnicy / ścieżka "Suche Rzeki - Smerek"

Smerek (1222 m n.p.m.) - szlakiem żółtym i ścieżką przyrodniczą BdPN "Jodła" Suche Rzeki - Smerek

Zatwarnica - Suche Rzeki - Smerek

Szlak żółty na Przełęcz Orłowicza (a docelowo na Riabą Skałę) skąd można wyjść na Smerek (1222 m n.p.m) bierze swój początek (lub ma koniec gdy idziemy w stronę przeciwną) w Zatwarnicy. Początek trasy przy drodze na wysokości kościoła rzymskokatolickiego, skąd podążamy drogą główną na południe.

Suche Rzeki, Terenowa Stacja Edukacji Ekologicznej Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Ten obiekt już nie istnieje, 2014
foto: M. Piela

Mijamy m.in. remizę OSP oraz sklep spożywczy po lewej a także hotel BARR po prawej stronie i dochodzimy do końca wsi. Wcześniej, tuż za hotelem warto zwrócić uwagę na stary cmentarz oraz pomnik milicjantów poległych w walkach z UPA. Przy końcu wsi należy iść nadal prosto drogą szutrową, zgodnie z oznakowaniem szlaku. W lewo natomiast odbija droga prowadząca do wodospadu Szepit na potoku Hylaty.

Podążamy wspomnianą drogą wzdłuż potoku Rzeka mając go cały czas po lewej stronie. Pierwszy etap trasy jest dość monotonny, aczkolwiek las piękny - dojście do Suchych Rzek zajmie ok. 3/4h, odcinek ma ok. 4km.

Suche Rzeki, Terenowa Stacja Edukacji Ekologicznej Bieszczadzkiego Parku Narodowego - nowy budynek
foto: P. Szechyński

Po niespełna 3 km docieramy (kiedyś mijało się drewnianą bramę Bieszczadzkiego Parku Narodowego - obecnie jej już nie ma) do terenowego ośrodka BdPN "Suche Rzeki", który znajduje się w budynku widocznym po prawej stronie drogi. Jest to obiekt nowy, oddany do eksploatacji kilka lat temu w miejsce wysłużonego budynku z dość spartańskimi warunkami. Obok punkt kasowy, gdzie należy nabyć bilet wstępu do parku. Tu bierze swój początek ścieżka przyrodnicza Suche Rzeki - Smerek, której biegiem będziemy podążać aż na szczyt Smreka (szlak żółty z Przełęczy Orłowicza schodzi do Wetliny). Ścieżka i szlak żółty biegną równolegle na odcinku Suche Rzeki (stacja BdPN) - Przełęcz Orłowicza.

Oznaczenia ścieżki przyrodniczej "Jodła", przystanek nr 1
foto: P. Szechyński

Vis a vis ośrodka tablica ze schematem trasy, opisem ścieżki oraz rozmieszczeniem przystanków a także przystanek ścieżki nr 1 - Ekosystem potoku górskiego. Można zejść nad sam potok wyraźną dróżką gruntową. Ten odcinek potoku zamieszkują m.in. chruściki, jętki, widelnice, kiełże, wypławki oraz ryby: pstrąg potokowy - z charakterystycznymi czerwonymi kropkami na bokach a także strzebla potokowa i głowacz pręgopłetwy.

Teraz prosto drogą, po chwili dochodzimy do rozwidlenia gdzie skręcamy lekko w prawo zgodnie z oznakowaniem. W lewo odchodzi szlak konny na Połoninę Wetlińską oznaczony kolorem pomarańczowym (kropki). Mijamy kolejne przystanki ścieżki: nr 2 - Oczko wodne.

Jest to niewielkie oczko o powierzchni kilku metrów kwadratowych, mocno zarośnięte ze względu na słabo natlenioną wodę. Z powodzeniem żyją tu m.in. pijawki końskie, traszki karpackie oraz kumak górski - charakterystyczna żaba z żółto-czarnym lub żółto-pomarańczowym ubarwieniem części brzusznej. Można również zaobserwować drapieżnego chrząszcza - pływaka żółtobrzeżka, który żywi się głównie kijankami. Innym występującym tu owadem jest dość popularny nartnik powierzchniowiec. Spotykamy go często w rowach, kałużach - nazwa pochodzi od charakterystycznego poruszania się po powierzchni wody do złudzenia przypominającego ślizganie się na nartach. Pluskwiak ten może "biegać" po powierzchni wody oraz startować z niej pionowo do lotu dzięki włoskowatym zakończeniom odnóży.

Potok o nazwie Rzeka w Suchych Rzekach
foto: P. Szechyński

Mijamy kolejne przystanki ścieżki nr 3 - Działalność potoku górskiego oraz nr 4 - Dolina potoku górskiego i dochodzimy do miejsca po harcerskiej bazie "Ostoja" w Suchych Rzekach. Harcerskie Schronisko Turystyczne "Ostoja" było zarówno bazą namiotową w sezonie jak i całorocznym punktem noclegowym w pokojach budynku. Schron pełnił również rolę punktu informacyjno-kasowego BdPN. Został zlikwidowany wiosną 2008r.

Jeśli już o literaturze mowa, warto dodać, że jeśli planujemy podczas trasy zapoznawać się z kolejnymi przystankami ścieżki przyrodniczej "Jodła" warto kupić przewodnik "Ścieżka przyrodnicza Suche Rzeki - Smerek" Tomasza Winnickiego i Grażyny Holly. Ten liczący blisko 60 stron przewodnik opisuje dokładnie wszystkie przystanki ścieżki, zawiera również rysunki i kolorowe zdjęcia. Jest to o tyle istotne, że przystanki ścieżki oznaczone są tabliczkami z kolejnym numerem przystanku, nie zawierają natomiast części opisowej. Przeciętny turysta nie będzie w stanie wychwycić na co twórcy ścieżki chcieli zwrócić uwagę przy poszczególnych przystankach. Zatem jeśli traktujemy tę trasę tylko jako szlak dojściowy bez broszurki się obejdzie, jeśli natomiast interesuje nas ścieżka - zakup przewodnika wydaje się niezbędny. Warto - zwłaszcza, że kosztuje ok. 2zł.

Rusałka admirał w Suchych Rzekach
foto: P. Szechyński

Mijamy byłą "Ostoję" i nadal szutrówką podążamy lekko pod górę. Tuż za schronem, po lewej stronie kilka czerepów przybitych do drzewa - co bardziej spostrzegawczy na pewno zauważą. Na krótko wychyla się połonina Smreka, by po chwili zniknąć za parasolem lasu. Po 10 minutach kończy się szutrówka, w lewo odbija szlak koński, ścieżka "Jodła" oraz szlak żółty prowadzą nadal prosto. Wychodzimy na niewielką polanę.

Polana owa, stanowi 6 przystanek ścieżki przyrodniczej. Dawniej był tu skład drewna. Polana jest miejscami podmokła co powoduje iż jest dobrym stanowiskiem dla roślin typowych dla łąk wilgotnych, spotkamy tu m.in.: sitowie leśne, knieć górską, ostrożnia błotnego, niezapominajkę błotną, przetacznika bojowniczka czy popularną na tym terenie miętę długolistną oraz gatunki pionierskie: wiechlinę roczną i podbiał pospolity. Latem licznie występują tu motyle, najłatwiejsze do zaobserwowania to popularna rusałka pawik i admirał. Obchodzimy polanę i zagłębiamy się w las.

Turzyca drżączkowata, tzw. "trawa morska"
foto: P. Szechyński

Teraz mocno pod górę maszerujemy wzdłuż potoku. Mijamy kolejne przystanki w tym nr 7 - Zespół buczyny karpackiej oraz nr 8 - Śródleśna młaka. Tutejsza młaka, czyli teren podmokły, zabagniony to niewielka polanka często odwiedzana przez zwierzynę. Nadal pod górę zostawiamy przystanek nr 9 - Sztuczny drzewostan modrzewiowo-świerkowy a następnie nr 10 - Zarastająca leśna droga. Ten ostatni sygnalizuje , iż znajdujemy się na tzw. stokówce. System tego typu dróg, służących do zwózki drewna został zbudowany na zboczach Smreka i Połoniny Wetlińskiej w latach 1980-90. Droga jest dość podmokła, gdyż wysącza się na nią woda z podciętego zbocza.

Po chwili mijamy przystanek nr 11 - Zespół kwaśnej buczyny i wychodzimy na polankę, tym razem nieco większą od poprzedniej. Polanę odwiedzają jelenie, sarny i żubry, nocą poluje tu puszczyk. Rzuca się w oczy piękny, charakterystyczny dla tej wysokości kwiat: goryczka trojeściowa oraz znacznie rzadszy fiołek dacki. Opuszczamy polanę ponownie zagłębiając się w las. Teraz ścieżka prowadzi łagodnie, trawersując zbocze niemal równolegle. Dochodzimy do niewielkiego strumyka przez który przerzucono niewielką drewnianą kładkę-pomost. Strumyk ten (przystanek nr 13 - Nisza źródliskowa) wypływa zaledwie kilkadziesiąt metrów wyżej. Można tu zaobserwować salamandrę plamistą oraz charakterystycznego bezmuszlowego ślimaka - pomrowa błękitnego.

Nisza źródliskowa
foto: P. Szechyński

Jeszcze kilka minut trawersujemy zbocze, po czym ścieżka skręca w lewo ponownie pnąc się do góry. Mijamy kolejno miejsca w których rozmieszono drewniane schody w celu ochrony zbocza przed nadmiernym osuwaniem. Sposób jest lekko nietrafiony, a raczej nie sposób tylko wykonanie. Z obserwacji wynika, że turyści najczęściej omijają schody idąc obok nich, przez co strome w tych miejscach zbocze jest nadal wydeptane a ziemia i kamienie osuwają się pod butami. Dzieje się tak, dlatego że schody mają stopnie obliczone na człowieka o wzroście od 250 cm wzwyż... Mniejsi mają duży problem z dopasowaniem kroku do ich rozstawu, co zniechęca do poruszania się po schodach. Zwłaszcza, jeśli ktoś idzie z dołu - ponieważ od przystanku nr 6 praktycznie cała trasa jest non stop pod górę - w tym miejscu odczuwa już pewne zmęczenie a tak skonstruowane schody wymuszają jeszcze większy wysiłek w ich pokonaniu. Śmieszne, ale praktyka pokazuje że prawdziwe.

Przełęcz Orłowicza
foto: P. Szechyński

Wychodzimy na kolejną niewielka polankę będącą jednocześnie przystankiem nr 15 - Zbiorowisko z panującą turzycą drżączkowatą. Tytułowa turzyca jest najbardziej charakterystyczną dla tego miejsca rośliną - rzucają się w oczy rozległe połacie "trawy" o cienkich i długich liściach. Jest to tzw. "trawa morska" i była dawniej dość często wykorzystywana do produkcji materacy. Spało się na tym całkiem przyzwoicie (autopsja). Turzyca zawiera również niesmaczną krzemionkę, dlatego zwierzęta ją omijają.

Jeszcze parę metrów i osiągamy górną granicę lasu na wysokości ok. 1050m n.p.m. Widać stąd wyższy z wierzchołków Smreka oraz - za plecami - dolinę Sanu i pasmo Otrytu. Teraz wąską ścieżką wśród karłowatej buczyny i borowin lekkim łukiem dochodzimy do krzyżówki szlaków. Krzyżuje się tu "nasz" szlak żółty ze szlakiem czarnym, który w prawo prowadzi do Jaworca i dalej przez Falową do Dołżycy skąd wspina się na Łopiennik. Przy jednym z drzew odnaleźć można tabliczkę pamięci Karola Gruszczyka, byłego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Bielsku-Białej, który zmarł tu w roku 1998. Jest ona słabo widoczna, ze względu na umiejscowienie - zdjęcia na dole strony.

Smerek, krzyż na szczycie (2005). Obecnie jest nowy
foto: P. Szechyński

Należy tu skręcić w lewo, zgodnie z oznakowaniem szlaku. Do Przełęczy Orłowicza szlak żółty i czarny biegną razem (czarny zaczyna bieg właśnie na P. Orłowicza). Teraz kwadrans maszerowania połoniną wśród rozległych borowin. Doskonałe widoki na północ. Osiągamy Przełęcz Orłowicza.

Przełęcz Orłowicza (1078m n.p.m) to węzeł szlaków turystycznych. Rozpoczyna tu bieg w/w szlak czarny oraz krzyżuje się szlak żółty i czerwony oraz ścieżka konna i ścieżka przyrodnicza "Jodła". Szlakiem żółtym można zejść do Wetliny, czerwonym udać się na Smerek i dalej aż do Komańczy - natomiast w stronę przeciwną (wschód) szlak czerwony biegnie przez całą Połoninę Wetlińską i podąża najbardziej widokowymi szczytami do Wołosatego. Opis odcinka od wsi Smerek po Brzegi Górne w tekście: Smerek (wieś) - Smerek - Połonina Wetlińska - Brzegi Górne Dla tych, którzy kończą tu wycieczkę będzie ona także dobrym punktem widokowym, co prawda nie takim jak Smerek, ale równie ciekawym.

Smerek, widok na zachód. Z prawej widoczny rów grzbietowy jaki wytworzył się pomiędzy wierzchołkami
foto: P. Szechyński

Kręcimy z prawo zgodnie z oznakowaniem ścieżki (szlak żółty zostawiamy, gdyż schodzi on do Wetliny) i po mocno kamienistym gołoborzu podążamy w kierunku szczytu. Mijamy kolejny przystanek ścieżki, dzięki któremu poznamy niektóre zbiorowiska połoninowe a wcześniej rośliny murawy alpejskiej takie jak: prosienicznik jednogłówkowy, pięciornik złoty, macierzankę halną, podbiałek alpejski, lilię złotogłów czy czosnek siatkowaty.

Wychodzimy na szczyt Smereka, przy jego końcu charakterystyczny metalowy krzyż ustawiony dla upamiętnienia turysty, który zginął od pioruna - tak głosi wrośnięta już w świadomość ludzi plotka, jednak jest to tylko plotka. W rzeczywistości krzyż ustawiono w roku 1977 z inicjatywy ks. Antoniego Kołodzieja celem upamiętnienia 600-lecia Diecezji Przemyskiej. Ze względu na kiepski stan techniczny pierwszego krzyża, kilkanaście lat temu postawiono kolejny a jesienią 2018 następny - z tych samych powodów.

Smerek, widok na wschód. Roh (z lewej) i Hnatowe Berdo
foto: P. Szechyński

Po prawej stronie (północ) wyższy, niedostępny dla turystów wierzchołek Smereka. Został on zamknięty w roku 1997, a przebieg szlaku zmieniony - do dziś widoczna jest ścieżka, którą niegdyś szlak prowadził na ten cenniejszy przyrodniczo wierzchołek. Zamieszkują go 3 gatunki ptaków alpejskich: siwerniak, płochacz halny oraz nagórnik. Można tu również zaobserwować kruka i drozda obrożnego. Pomiędzy oboma wierzchołkami wyraźny rów grzbietowy, który powstał w sposób naturalny.

Szczyt Smereka jest doskonałym punktem widokowym. W kierunku wschodnim widzimy najwyższe partie Połoniny Wetlińskiej: Roh (1255m n.p.m) oraz Hnatowe Berdo (1187m n.p.m). Na południu m.in. Wielka Rawka, Riaba (Rabia) Skała , Płasza, Okrąglik i Jasło a na pierwszym planie w dolinie wsie: Wetlina, Smerek i Kalnica. Od strony północnej dolina Sanu i pasmo Otrytu, widac także fragment Zatwarnicy i schron w Suchych Rzekach skąd podążaliśmy. Na północnym-wschodzie: Jawornik, Dwernik-Kamień (d. Dwernik; Holica) i odległa Magura Łomniańska. Więcej zdjęć ze Smereka można obejrzeć w naszej galerii, po wpisaniu hasła "smerek" w jej wyszukiwarkę.

Warto dodać, że podejście na Smerek od strony Suchych Rzek jest znacznie przyjemniejsze, niż od strony Wetliny. Nieporównywalna jest również liczba turystów na szlaku - podczas gdy z Wetliny czasem idzie się "sznurkiem" tu przy odrobinie szczęścia można spotkać parę osób, a wyjątkowi farciarze mogą nie spotkać nikogo - dotyczy to oczywiście tylko odcinka od Suchych Rzek do krzyżówki ze szlakiem czarnym powyżej górnej granicy lasu.

Ścieżka przyrodnicza Suche Rzeki - Smerek składa się z 20 przystanków, wykaz poniżej:

• 1. Ekosystem potoku górskiego
• 2. Poznajemy mieszkańców oczka wodnego
• 3. Działalność potoku górskiego. Zespół olszynki karpackiej.
• 4. Dolina potoku górskiego. Podstawowe gatunki lasotwórcze.
• 5. Różnice pomiędzy olszynką karpacką a olszyną na gruntach porolnych.
• 6. Polanka po dawnym składzie drewna.
• 7. Zespół buczyny karpackiej.
• 8. Śródleśna młaka.
• 9. Poznajemy sztuczny drzewostan modrzewiowo-świerkowy.
• 10. Zarastająca leśna droga (stokówka).
• 11. Zespół kwaśnej buczyny.
• 12. Leśna polana.
• 13. Nisza źródliskowa.
• 14. Buczyna karpacka z czosnkiem niedźwiedzim.
• 15. Zbiorowisko z panującą turzycą drżączkowatą.
• 16. Górna granica lasu.
• 17. Przełęcz Orłowicza.
• 18. Poznajemy niektóre zbiorowiska połoninowe.
• 19. Ptaki połonin. Zamknięty szczyt Smereka.
• 20. Budowa i rzeźba szczytu Smereka. Rozległa panorama.

Czasy przejść:
- szlakiem żółtym: Zatwarnica - Suche Rzeki (schron ZHP): ¾ h
Suche Rzeki - Przełęcz Orłowicza: 1½ h
Przełęcz Orłowicza - Smerek: ¼ h.
Całość: 2½ h, powrót: 2h.

P. Szechyński
w opisach przystanków skorzystano z przewodnika
"Ścieżka przyrodnicza Suche Rzeki - Smerek", wyd. BdPN.

Suche Rzeki, punkt informacyjno-kasowy
foto: P. Szechyński

Tablica ścieżki Suche Rzeki - Smerek
foto: Mirosław Piela

Suche Rzeki, punkt kasowy
foto: Mirosław Piela

Smerek, widok z wyższego wierzchołka na niższy
foto: Mirosław Piela

Tabliczka pamięci Karola Gruszczyka, b. Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Bielsku-Białej, który zmarł w tym miejscu
foto: Mirosław Piela

Tabliczka pamięci Karola Gruszczyka, b. Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Bielsku-Białej, który zmarł w tym miejscu w roku 1998.
foto: Mirosław Piela

Smerek jesienią, 2005
foto: P. Szechyński