» Cmentarze i cerkwiska | Lutowiska

Cmentarz greckokatolicki i miejsce po cerkwi w Lutowiskach

Cmentarz greckokatolicki w Lutowiskach znajduje się tuż przy drodze, po jej lewej stronie, wjeżdżając do Lutowisk od strony Smolnika. Obok biegnie szlak zielony do Chaty Socjologa na Otrycie oraz droga do Posady Dolnej.

Cmentarz greckokatolicki w Lutowiskach
foto: J. Milczanowska

Cmentarz ten do II wojny światowej był wykorzystywany przez katolików wszystkich obrządków, ponieważ cmentarz rzymskokatolicki został założony w latach 20 XX wieku i znajduje się za kościołem.

Pochodzenie cmentarza greckokatolickiego datuje się na przełom XVIII i XIX wieku. Położony był w sąsiedztwie cerkwi, która została rozebrana w roku 1980 (po uprzednim przekazaniu jej parafii rzymskokatolickiej) a z materiałów po rozbiórce zbudowano kościół w Dwerniku. Cerkiew ta była bliźniczo podobna do cerkwi znajdującej się w Bystrem k. Czarnej. Kilka ikon z cerkwi w Lutowiskach znajduje się obecnie w cerkwi w Rabem, można je obejrzeć tu: cerkiew w Rabem - ikony z Lutowisk.

Miejsce po cerkwi w Lutowiskach
foto: P. Szechyński

Makieta cerkwi w Lutowiskach
foto: P. Szechyński

Na cmentarzu w Lutowiskach zachowało się kilkanaście nagrobków w różnym stanie. Był on porządkowany w roku 1988 podczas obozu zorganizowanego przez Społeczną Komisję Opieki nad Zabytkami Sztuki Cerkiewnej. Inskrypcje na nagrobkach są zarówno w języku polskim jak i ukraińskim. Poniżej kilka najciekwszych i najlepiej zachowanych nagrobków:

Epitafium (w tłumaczeniu):
Tu spoczywa Stefan Pietjach, gospodarz z Żurawina
5.XII.1873 † 6.XI.1925.

Epitafium: Zofia z Jakimowiczów Giebułtowiczowa w 29 roku życia swego przeniosła się dnia 22 stycznia 1862 do wieczności. Mąż i synowie prozą o modlitwę

Wykonany z czerwonego piaskowca nagrobek miejscowego dziekana i parocha Josyfa Koteckiego, za którego kadencji wybudowano ostatnią cerkiew w Lutowiskach w 1898 roku oraz jego żony:

Epitafium (w tłumaczeniu):
Drogim rodzicom Josyfowi Koteckiemu dziekanowi i parochowi w Lutowiskach
1849 † 9.2.1919
Filipinie z Nimcjewych Koteckiej
1862 † 17.6.1919.
Na wieczna pamiątkę

Zdjęcie na porcelanie na nagrobku Tadzia Dulęby zwieńczonym krzyżem przepasanym wiązanką kwiatów:

Epitafium:
Tadzio Janek Dulęba, ur. dnia 4 maja 1901, zm. dnia 6 czerwca 1906.

Duży krzyż z żeliwną tabliczką na której znajduje się inskrypcja:

Epitafium:
Antoni Rokoszak, Posterunkowy Policji Państwa w Lutowiskach
ur. 4.2.1894 † 2.5.1920.
Padł jako ofiara przemytników

Cmentarz greckokatolicki w Lutowiskach, 2019
foto: P. Szechyński

Cmentarz greckokatolicki w Lutowiskach, 2019
foto: P. Szechyński

Cmentarz greckokatolicki w Lutowiskach, 2019
foto: P. Szechyński

Cmentarz greckokatolicki w Lutowiskach, 2019
Grób otoczony kutym płotkiem. Inskrypcje:
Antoni Zawadski
ur. 20 VII 1899
zm. 20 VI 1949
Prosi o Zdrowaś Mario

Więcej zdjęć cmentarza w Lutowiskach w galerii: cmentarz w Lutowiskach - zdjęcia

Poza pokazanymi powyżej grobami znajdują się tu jeszcze m.in.
- piaskowcowe cokoły pozbawione krzyży,
- piaskowcowy nagrobek bez inskrypcji zwieńczony krzyżem z postacią Chrystusa,
- płyta nagrobna z inskrypcją: Tu spoczywa Joanna Jerzowa wdowa po kapitanie, 10.5.1855 - 27.8.1925,
- nagrobek z żeliwnym krzyżem z inskrypcją: Ukochanej matce Gabryeli Rybotyckiej zmarłej 12 lutego 1896 w 73 roku życia. Wdzięczny syn,
- nagrobek ze zniszczonym krzyżem: Sofia Emilia Kotecka, 2.7.1893 † 26.2.1894.

Pamiątkowy obelisk przy cmentarzu greckokatolickim w Lutowiskach, 2019
foto: P. Szechyński

Obecnie cmentarz jest uporządkowany, stanowi jeden z punktów 13 kilometrowej ścieżki "Ekomuzeum Trzy Kultury" wokół Lutowisk. W miejscu po cerkwi ustawiony został krzyż. Przed wejściem na teren cmentarza i cerkwiska, znajduje się makieta cerkwi.

Obok znajduje się również pamiątkowy obelisk z inskrypcjami w trzech językach (polski, ukraiński, angielski) o treści:

"1951 - 2016.
W związku z wymianą części terytoriów pomiędzy ZSRR a komunistyczną Polską, latem i jesienią 1951 r. z inicjatywy sowieckich władz przymusowo wysiedlono 902 bojkowskie rodziny, liczące łącznie 4304 osoby ze wsi: Lutowiska (Szewczenko), Żurawin, Krywka, Smolnik do obwodu chersońskiego oraz ze Skorodnego, Dwerniczka i Chmiela do obwodu odeskiego USSR.
Ku pamięci naszych ojców potomkowie wysiedlonych Bojków."

opracowanie: P. Szechyński

Literatura:

1. Bieszczady, Słownik Historyczno-Krajoznawczy, cz.1, Gmina Lutowiska. UG - Warszawa 1995,
2. Cerkwie w Bieszczadach - Stanisław Kryciński, Warszawa 1991.