» Cmentarze i cerkwiska | Zatwarnica

Cerkiew, cmentarz cerkiewny i grzebalny w Zatwarnicy

Zatwarnica była siedzibą parafii greckokatolickiej, która została zlikwidowana na rzecz Dwernika, prawdopodobnie początkiem XIX wieku. Pełniła ważną rolę w życiu cerkwi greckokatolickiej, jednak znaczenie to malało na rzecz Lutowisk. Ponownie erygowano ją jako parafię w latach 30 XX wieku - na krótko, gdyż cerkiew wraz z zabudową wsi została spalona w roku 1946 przez LWP, zabudowania były wówczas już opuszczone na skutek wysiedlenia ludności. Więcej na temat wsi: Zatwarnica

Nieistniejąca cerkiew pw. Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja w Zatwarnicy z 1774 r.
foto: Cerkwie w Bieszczadach, S. Kryciński

Pierwsza cerkiew w Zatwarnicy, wsi "ciągnącej się długą ulicą w dolinie potoku Głębokiego", wzmiankowana była tu w roku 1588. Ostatnia - w 1774, p.w. Przeniesienia Relikwii św. Mikołaja. Była to cerkiew drewniana, trójdzielna, na planie podłużnym, oszalowana pionowo deskami. Nakryta dachami kalenicowymi, kryta blachą, z jedną "wieżyczką" nad nawą.

W roku 1895 uposażenie cerkwi wynosiło 16 mórg 1562 sążnie pola, 1 morgę 291 sążni łąki i 848 sążni pastwisk. W roku 1938 skupiała 1189 wiernych, kolatora nie było, paroch (proboszcz) dojeżdżał z Chmiela. Spalono ją w roku 1946 wraz z zabudową wsi.

Przy cerkwi znajdowały się dwa cmentarze. Pierwszy z nich - cerkiewny - zajmował około 5 arów powierzchni. Nie zachował się tu żaden nagrobek. Drugi cmentarz - grzebalny - wytyczony został nieco poniżej cerkwi, nieopodal drogi a obecnie również w pobliżu dużego hotelu w Zatwarnicy. Od drogi oddzielają go prywatne działki. Obecnie jest tu kilka powojennych nagrobków oraz zbiorowa mogiła funkcjonariuszy MO (zdjęcie poniżej). Przed cmentarzem również obelisk postawiony w roku 1974 z nazwiskami 6 funkcjonariuszy MO.

Z dawnych nagrobków zachował się tylko jeden, który posiada czytelną inskrypcję (fonetycznie): Tut spocziwaje Matij Tokarczuk † 1937, żił 37l. Wicznaja pamjat. Stare nagrobki są zaniedbane, latem zarośnięte, część żeliwnych krzyży połamana, część rozkradziona. W czasie prowadzonych prac porządkowych znaleziono jeden z krzyży - pochodzący prawdopodobnie ze zwieńczenia cerkwi.

We wrześniu 2016 roku w ramach inicjatywy "W dolinie potoku Głębokiego - historia Zatwarnicy", teren cmentarza został uporządkowany. Przed wejściem ustawiono tablicę z rysem historycznym wsi oraz cerkwi. Na cerkwisku staneła również makieta zatwarnickiej cerkwi.

Literatura:

1. Kryciński S. (red.), Augustyn M., Modrzejewski S., Szewc R., 1995, "Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy. Część 1 Gmina Lutowiska", BdPN, Wydawnictwo Stanisław Kryciński, Ustrzyki Górne-Warszawa.
2. Michniewscy M.A., Duda M., "Cerkwie drewniane Karpat", wyd. Rewasz, Pruszków 2003.
3. Słownik Geograficzny Królewstwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880.

Makieta cerkwi w Zatwarnicy, 09.2016
foto: M. Piela

Prace przy ustawieniu makiety cerkwi, 09.2016
foto: M. Piela

Prace przy ustawieniu makiety cerkwi, 09.2016
foto: M. Piela

Poniżej zdjęcia cmentarza wg stanu na jesień 2012 (kliknij, aby powiększyć):
zdjęcia: Mirosław Piela

Poniżej zdjęcia cmentarza wg stanu na lato 2005:

Cmentarz w Zatwarnicy, stan na rok 2005
foto: P. Szechyński

foto: P. Szechyński

foto: P. Szechyński

foto: P. Szechyński

foto: P. Szechyński

foto: P. Szechyński

W części cmentarza położonej bliżej drogi, grób z inskrypcjami:
Tu spoczywają funkcjonariusze MO
kom. Stanisław Śliwa, 18.12.1899 zginał 18.5.1945
kapr. Franciszek Borgosz, ur. 2.9.1900
szer. Jan Maciejewski, 29.8.1927
Polegli 18.9.1944 w walce o utrwalenie władzy ludowej