» Cmentarze żydowskie | Wola Michowa

Kirkut (cmentarz żydowski) w Woli Michowej

W internecie ostatnio dość popularny jest temat starych cmentarzy. Internauci wyrażają chęć zorganizowania akcji m.in. porządkowania kirkutów. Wymienia się zwykle Baligród, czasem wspomina o Lutowiskach. W Baligrodzie w latach 2006 - 2011 udało się zrobić bardzo wiele.

Jedna z macew
foto: J. Milczanowska

Nawet dziś niewielu turystów wie, że cmentarz żydowski znajduje się również w Woli Michowej - a jeśli wie, to nigdy na nim nie była. W 1921 roku Wolę Michową zamieszkiwało 148 wyznawców judaizmu. Cmentarz musiał być więc dość duży. Zresztą przeznaczony był nie tylko dla Woli Michowej, grzebano tam również Żydów z okolicznych wiosek.

Kirkut jest mocno zdewastowany, macew jest bardzo niewiele (a przynajmniej tak wygląda), tylko kilka zachowało się w miarę dobrym stanie. Liczba macew ogółem jest trudna do oszacowania, przewodniki podają dane od 30 do 50, jednak te dane wydają się zaniżone. Najstarsza macewa datowana jest na rok 1780. Odszukanie cmentarza graniczy niemal z cudem, gdyż jest zarośnięty, zakrzaczony i bardzo zaniedbany. Nie ma żadnej, nawet najskromniejszej tabliczki informującej o istnieniu takowego obiektu we wsi, żadnej wzmianki.

Kirkut w Woli Michowej
foto: J. Milczanowska

Cmentarz nie jest ogrodzony. Porastające go drzewa i krzaki powodują, że miejsce zupełnie nie odróżnia się od okolicy i na pierwszy rzut oka jest nie do zauważenia. Wydaje się być skazane na nieuchronną zagładę, choć jest to zgodne z żydowską tradycją. Obiekt był porządkowany siłami społecznymi prawie 20 lat temu, prace wykonane przez "Nadsanie" ropoczęto podczas obozu konserwatorskiego w roku 1995 a zakończono podczas kolejnego - w 1996 roku.

Na pewno warto byłoby choć trochę uporządkować kirkut, sporządzić przynajmniej jakieś prowizoryczne ogrodzenie i oznakować tabliczką. Chcącym odszukać cmentarz radzimy wczesną wiosnę lub jesień, latem mogą być spore kłopoty ze względu na bujną roślinnosć. Jadąc od strony Komańczy należy skręcić na skrzyżowaniu w centrum wsi w lewo - obok obelisku funkcjonariuszy MO, którzy zginęli tu w latach powojennych. Samochodem daleko nie zajedziemy - zakaz ruchu. Za ostatnimi zabudowaniami należy zejść w prawo na niewielki grzbiecik. Mijamy miejsce gdzie dawniej mieścił sie rynek. Idziemy wzdłuż zarośli. Cmentarza należy szukać w tych zaroślach.

Kirkut w Woli Michowej, 2009
foto: P. Szechyński

Od roku 2006 dojście do cmentarza w/w trasą było dość utrudnione. Wybudowany został nowy dom, częściowo ogrodzono pobliski teren. Na łąkach przy cmentarzu wypasane są konie.

Obecnie planowane jest oznakowanie dojścia na kirkut, wyznaczenie trasy omijającej grunty prywatne oraz drobne prace porządkowe na samym cmentarzu. Najlepiej iść tam od drogi Wola Michowa - Przełęcz Żebrak, przechodząc potok Chliwny na wysokości kirkutu - posługując się mapą.

tekst: J. Milczanowska

Aktualizacja 04.2010: 18 kwietnia 2010 ruszyły pierwsze prace porządkowe na kirkucie. Odsłonięto część macew, wycięta została spora ilość krzaków, na razie prowizorycznie zabezpieczono kirkut przed końmi z pobliskiej hodowli. Nagrobków jest tu z pewnością znacznie więcej, niż liczba podawana w przewodnikach. Więcej: Akcja oczyszczania cmentarzy w Czystohorbie i Woli Michowej zakończona. W terminie późniejszym prace wykonywali również więźniowie ZK w Nowym Łupkowie. Obecnie cmentarz jest w znacznie lepszym stanie niż kilka czy kilkanaście lat temu.

Zobacz także:
Więcej zdjęć cmentarza żydowskiego w Woli Michowej

Kirkut w Woli Michowej, 18.04.2010.
foto: P. Szechyński

Kirkut w Woli Michowej, 18.04.2010.
foto: P. Szechyński

Kirkut w Woli Michowej, 18.04.2010.
foto: P. Szechyński

Kirkut w Woli Michowej, 18.04.2010.
foto: P. Szechyński

Kirkut w Woli Michowej, 18.04.2010.
foto: P. Szechyński