» Cmentarze i cerkwiska | Cmentarz Balnica

Cmentarz i miejsce po cerkwi w Balnicy

Balnica to nieistniejąca obecnie łemkowska wieś w dolinie potoku o tej samej nazwie, położona pomiędzy pasmem granicznym a Maniowem. Prowadzi tu żółty szlak z Woli Michowej oraz ścieżka przyrodniczo-historyczna Solinka-Udava.

Więcej informacji o samej Balnicy w tekstach:

Balnica - rys historyczny
Kapliczka w Balnicy
Wola Michowa-Balnica szlakiem żółtym

Cerkiew w Balnicy w roku 1934
foto: Franciszek Strzałko

We wsi istniała cerkiew filialna parafii greckokatolickiej w Maniowie, pw. św. Michała Archanioła. Zbudowana i konsekrowana w roku 1856 była obiektem drewniano-murowanym.

Jak podaje S. Kryciński, cerkiew miała ciekawą konstrukcję:

prostokątna nawa (7,5 x 6m) i niemal kwadratowe prezbiterium (4,5 x 4m) miały drewnianą konstrukcję zrębową przykrytą kalenicowym dachem zwieńczonym baniastym hełmem. Do zachodniej ściany nawy przytykało kwadratowe murowane pomieszczenie kruchty lub babińca (3,8 x 3,8m). Nad tym pomieszczeniem wznosiła się drewniana wieża, wyższa od dachu nad nawą i zwieńczona hełmem. Dach rozebrano w roku 1944.

Szersze informacje znajdziemy w bardzo ciekawym cyklu "W dorzeczu Osławy", autorstwa Wojciecha Wesołkina, który w kolejnych nr rocznika "Bieszczad" opisuje wsie doliny Osławy.

Jak podaje autor, pierwszą wzmiankę o cerkwi w Balnicy znajdujemy w schematyzmie z 1830 roku - nie podaje on jednak roku budowy ani wezwania. Dopiero w kolejnych schematyzmach dowiadujemy się o istnieniu cerkwi z 1856r. Msze odprawiali księża dojeżdżający z Maniowa a diakiem był m.in. Mykoła Sułyk. W Balnicy urodził się hierarcha kościoła greckokatolickiego - Stefan Sułyk, który w 1980 roku został mianowany przez Jana Pawła II arcybiskupem i metropolitą greckokatolickiej archieparchii Filadelfia.

Miejsce po cerkwi, jeden z krzyży
foto: P. Szechyński

Obok cerkwi stała kamienna dzwonnica - brama z trzema dzwonami. Jeden z tych dzwonów, zakupiony w odlewni braci Felczyńskich w Przemyślu został zakopany w boisku jednej z chat. Wykopano go dopiero w roku 2006 i trafił do sanockiego skansenu.

Po wysiedleniach cerkiew rozbierano etapami. Elementy drewniane posłużyły do budowy stajni w Woli Michowej. Murowane przetrwały dłużej, ale dziś zachowała się tylko kamienna podmurówka i dwa krzyże wieńczące świątynię. Wiele z elementów wyposażenia trafiło prawdopodobnie do cerkwi w Telepovcach (obecne Osadne). Znajduje się tam m.in. żyrandol z cerkwi w Balnicy. W balnickiej cerkwi znajdowała się również dużych rozmiarów Ewangelia, zdobiona srebrem i szlachetnymi kamieniami. W trakcie wysiedleń 1947 przewieziona na Pomorze przez Hryhorija Steca, prowizora cerkiewnego. Do roku 1982 znajdowała się w prawosławnej a następnie greckokatolickiej cerkwi w Trzebiatowie, kiedy to została skradziona.

Cmentarz cerkiewny przed wojną był otoczony kamiennym murkiem. Jego fragmenty są widoczne do dziś. Istniała tu również kostnica, która stała ok. 20 metrów na południe od dzwonnicy.

Na cmentarzu chowano także żołnierzy poległych w I wojnie światowej. Obecnie dojście do cmentarza jest oznakowane (znajduje się blisko drogi, lecz latem może być z niej niewidoczny). Potomkowie balniczan uporządkowali nagrobki oraz wmurowali tablicę w miejscu po cerkwi. Widoczne są również dwa groby miejscowych leśników: Feliksa Pałasiewicza i Piotra Stachury. Cmentarz porastają łany barwinka pospolitego - rośliny rozpowszechnionej na cmentarzach a dziś będącej pod ochroną.

Literatura:

1. Kryciński S., "Cerkwie w Bieszczadach", Warszawa 1995.
2. Wesołkin W., "W dorzeczu Osławy, cz.II Balnica, Maniów, Szczerbanówka", Bieszczad nr 18, Ustrzyki Dolne 2010.

Poniżej cmentarz i cerkwisko w Balnicy, stan na lipiec 2013:
foto: P. Szechyński

1. Cmentarz i miejsce po cerkwi w Balnicy.
2. Dawna droga obok cmentarza i resztki murku.
3. Cmentarz w Balnicy, jeden z nagrobków bez inskypcji.

4. Miejsce po cerkwi w Balnicy.
5. Miejsce po cerkwi w Balnicy, pamiątkowa płyta.
6. Cmentarz w Balnicy, jeden z nagrobnych krzyży.

7. Cmentarz w Balnicy.
8. Nowe krzyże na cmentarzu.
9. Cmentarz w Balnicy, nowe krzyże.

10. Cmentarz w Balnicy, płyta zbiorowa.
11. Miejsce po cerkwi w Balnicy.
12. Cmentarz w Balnicy, grób leśnika Piotra Stachury (1865-1935).

13. Cmentarz w Balnicy, grób leśnika Feliksa Pałasiewicza (1849-1936).
14. Cmentarz w Balnicy.
15. Cmentarz w Balnicy.