Ukraińska Powstańcza Armia | Struktury Organizacyjne OUN-UPA

II. Struktury Organizacyjne OUN-UPA

Struktury organizacyjne ukraińskich nacjonalistów można podzielić na dwie części, część cywilną i część wojskową.

Żołnierze formacji ukraińskiej w mundurach wzoru niemieckiego trzymający flagę Ukrainy, być może zdjęcie ze szkolenia jakiejś formacji ukraińskiej
źródło: IPN

W wielu przypadkach jednak kierownictwo w OUN pokrywało się z kierownictwem wojskowym. W praktyce oznaczało to, że władze cywilne posiadały zwierzchność nad władzami wojskowymi. Podziemie ukraińskie było doskonale zorganizowane. Siatka cywilna pokrywała większość wsi na terenach objętych działalnością UPA.

Struktury OUN (Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów)

Naczelną władzą OUN był Kongres, który wybierał tzw. Prowid OUN oraz prowidnyka, czyli przywódcę. Poprzez Główny Sztab Wojskowy (HWSZ) kierował Prowid działalnością zbrojną UPA. Terytorium "Samoistijnej Ukrainy" podzielono na "Kraje". Kraj dzielił się na okręgi, natomiast okręgi były podzielone na nadrejony, te z kolei podzielono na rejony.

W rejonach istniał podział na kuszcze (4-7 wsi) i stanice (1-2 wsi). Od 1944 roku kuszcze były zobowiązane do organizowania własnych zbrojnych oddziałów samoobrony (Samoobronne Kuszczowe Widiły). Członkowie SKW mieszkali i żyli normalnie i tylko w razie potrzeby byli mobilizowani na akcje. Najmniejsza jednostka SKW liczyła 30-50 osób. Do SKW należało rozpoznanie, wywiad, opieka nad chorymi i rannymi oraz akcje dywersyjne.

W związku z uszczelnianiem granic w kwietniu 1945.r. na terenie Polski w tzw. "Zakierzońskim Kraju" powołano do życia Krajowy Prowid OUN. Teren Polski czyli "Zakierzoński Kraj" został podzielony na trzy okręgi:

Okręg I - obejmował południowo-wschodnią część Polski i dzielił się na nadrejony:

• nadrejon "Beskyd" (powiat sanocki i leski).
• nadrejon "Werchowina" (powiat krośnieński, jasielski, gorlicki).
• nadrejon "Chołodnyj Jar" (powiat przemyski).

Okręg II - rejon Lubaczowa, Jarosławia po Tomaszów Lubelski

• nadrejon "Batury" (powiat jarosławski, lubaczowski, i tomaszowski).

Okręg III - rejon Tomaszowa Lubelskiego i Hrubieszowa

• nadrejon "Łyman" (wschodnia część powiatu hrubieszowskiego, północna część tomaszowskiego).
• nadrejon "Łewada" (powiaty Biała Podlaska, Włodawa i Chełm).

Siatka cywilna OUN była doskonale zorganizowana i mobilna. Na terenie Polski liczyła kilka tysięcy osób. Na czele Prowidu OUN w "Zakierzońskim Kraju", stanął "Stiach" (Jarosław Staruch). Jego zastępcą i jednocześnie referentem propagandowym został "Orłan" (Wasyl Halana). Natomiast referentem SB (Służby Bezpieczeństwa) był "Dalnycz" (Petro Fedoriw). Referentem od spraw wojskowych oraz dowódcą naczelnym UPA w Polsce został "Orest" (Mirosław Onyszkiewicz).

Struktury UPA (Ukraińska Powstańcza Armia).

Mimo iż przyjmuje się, że UPA powstała w październiku 1942r., to pełny rozwój struktur, dowództw oraz sztabów nastąpił dopiero rok później - w 1943 roku. Wtedy to UPA została zasilona przez ukraińskich policjantów, którzy zdezerterowali ze służby niemieckiej. Według oceny historyków, UPA liczyła wtedy około 15 tysięcy osób. Na jesieni 1943 roku utworzono Główny Sztab Wojskowy UPA.

Sztabowi podlegały Grupy Operacyjne:

• Grupa Północ - (Wołyń, Polesie).
• Grupa Południe- (obwód kamieniecko-podolski, żytomierski, winnicki, południowa część obwodu kijowskiego).
• GrupaZachód - (Galicja Wschodnia, Bukowina, Ukraina Zakarpacka i południowo-wschodnia część Polski).
• Grupa Wschód - (północna część obwodu żytomierskiego, kijowskiego i obwód czernichowski).

Grup Operacyjnych było cztery, ale działały tylko dwie. Były to grupy Północ i Zachód. Grupy operacyjne zostały podzielone na okręgi wojskowe. W sumie było ich 12 w tym w grupie Zachód 6. Okręg 6 o nazwie "Sian" (San) obejmował tereny Polski i dzielił się na trzy odcinki taktyczne.

Jednostką bojową która samodzielnie mogła wykonywać zadania bojowe był kureń (batalion). To największa jednostka taktyczna. Kureń mógł liczyć od 400-800 ludzi. W skład kurenia wchodziły 3-4 sotnie (kompanie). Stan osobowy sotni wynosił 60-200 osób. Sotnia dzieliła się na czoty (plutony), a te na roje (drużyny). Rój dzielił się na łanki.

Komendantem głównym UPA został "Taras Czuprynka" (Roman Szuchewycz), szefem głównego sztabu "Pierebijnis" (Dymytro Gricaj). Sztabem UPA Północ dowodził "Gonczarenko" (Leonid Stupnickij), a Zachód "Szelest" (Wasyl Sidor).

Wiosną 1944 roku UPA została podporządkowana Głównej Ukraińskiej Radzie Wyzwoleńczej (UHWR). Komendantem nadal pozostawał Roman Szuchewycz, jego zastępcą został Rostisław Wołoszyn, a szefem Głównego wojskowego Sztabu - Dymytro Gricaj.

Od czasu utworzenia UHWR w UPA zaczęły obowiązywać stopnie wojskowe:

• striłeć (szeregowy)
• starszyj striłeć (starszy szeregowy)
• wistun (kapral)
• starszyj wistun (plutonowy)
• buławnyj (sierżant)
• starszyj buławnyj (starszy sierżant)
• chorunżyj (podporucznik)
• porucznyk (porucznik)
• sotnyk (kapitan)
• major (major)
• pidpułkownyk (podpułkownik)
• pułkownyk (pułkownik)
• henerał (generał)

Odznaczenia bojowe UPA:

• Brązowy Krzyż Bojowej Zasługi
• Srebrny Krzyż Bojowej Zasługi, II i I klasa
• Złoty Krzyż Bojowej Zasługi, II i I klasa

opracowanie: Zbigniew Jantoń

Literatura:

G. Motyka - "Tak było w Bieszczadach",
A. Bata - "Bieszczady Szlakiem Walk z bandami UPA",
Informacje własne

Przejdź do rozdziału:

I. Zamiast wstępu
II. Struktury Organizacyjne OUN-UPA
III. UPA w Polsce ("Zakierzoński kraj"). Ukraińska Powstańcza Armia w Bieszczadach
IV. Walki w Bieszczadach w latach 1944 - marzec 1947r
V. Operacja "Wisła" (Wschód)
VI. Zbrodnie popełnione przez Ukraińska Powstańczą Armię w latach 1944-1947
VII. Zbrodnie Wojska Polskiego popełnione w Bieszczadach (i na pograniczu) na osobach cywilnych
VIII. Śmierć generała Karola Świerczewskiego - mity i fakty
IX. Zbrodniarze czy też bohaterowie - czyli próba oceny zdarzeń w Bieszczadach w latach 1918-1948