» Warto zobaczyć | Rezerwat Polanki

Rezerwat "Polanki" - skalne grzyby wśród pomnikowych buków i jodeł

Rezerwat leśny "Polanki" o powierzchni 184,87 ha chroni naturalne zbiorowiska buczyny karpackiej w granicach Parku Krajobrazowego Gór Słonnych oraz dwóch obszarów włączonych do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000: PLB180003 Góry Słonne i PLH180013 Góry Słonne. Został utworzony w dniu 14 czerwca 1996 roku. Znajduje się we wsi Bykowce w odległości 3 km od Sanoka. Tereny objęte ochroną rezerwatową zostały wyłączone z lasu gospodarczego Nadleśnictwa Brzozów, Leśnictwa Bykowce (oddziały leśne 201, 202, 203, 208 i 209). Łączna długość granic rezerwatu wynosi prawie 6 km.

Brama wejściowa do rezerwatu Polanki
foto: P. Kutiak

Siedliska i osobliwości florystyczne rezerwatu Polanki

Środowisko przyrodnicze rezerwatu to obszar występowania siedlisk leśnych, takich jak: grąd typowy oraz uboga, żyzna i typowa buczyna karpacka. Grąd typowy występuje na niewielkiej powierzchni, w zachodniej części rezerwatu, odznacza się ogromnym bogactwem roślin (prawie 350 gatunków). Wariant ubogi buczyny karpackiej rozwija się w środkowej części, w paśmie przylegającym do jego wschodniej granicy od strony wsi Wujskie; występuje na wysokości od 360 do 560 m n.p.m. Wariant żyzny buczyny karpackiej zajmuje zbocza jarów i wzniesień do wysokości od 400 do 500 m n.p.m. Zbiorowiskiem panującym w rezerwacie jest typowa buczyna karpacka, na wysokości 420-520 m n.p.m.

Drogowskazy na terenie rezerwatu
foto: P. Kutiak

Napotkamy tu gatunki podlegające ochronie tj. gnieźnik leśny, lilię złotogłów, podrzeń żebrowiec, wawrzynek wilcze łyko, języcznik zwyczajny, bluszcz pospolity, parzydło leśne oraz skrzyp olbrzymi.

Zwarty drzewostan rezerwatu tworzy buk i jodła z domieszką jaworu i dębu szypułkowego. Zdarza się również napotkać w omawianym lesie okazy lipy drobnolistnej, brzozy i świerka. Na uwagę zasługują pomnikowe okazy buka i jodły, również na trasie ścieżki dydaktycznej. Warstwę podszytową w "Polankach" tworzą gatunki: leszczyna, bez czarny i koralowy, pokrzyk wilcza-jagoda, wawrzynek wilcze łyko, dereń właściwy, kruszyna i szakłak.

Buki
foto: P. Kutiak

Wiosną ozdobą dna buczyny jest gajowiec żółty, miodunka ćma, groszek wiosenny, zawilec gajowy i żółty, żywiec gruczołowaty i cebulkowaty. Pozostałe to żywokost sercowaty, kopytnik pospolity, gajowiec żółty oraz wschodnio-karpacki gatunek - sałatnica leśna. Z paproci warto wymienić wietlicę samczą i paprotnik kolczasty. Trawy i turzyce reprezentowane są przez następujące gatunki: kostrzewa leśna, turzyca orzęsiona wiechlina gajowa, perłówka zwisła. Pozostałe rośliny runa występujące w rezerwacie to czyściec leśny, czartawa pospolita, niecierpek pospolity, marzanka wonna, szałwia lepka, żankiel zwyczajny, czerniec gronkowy, tojeść gajowa, jeżyna gruczołowata, bodziszek cuchnący, możylinek trójnerwowy, przytulia Schultesa, czy gwiazdnica wielokwiatowa.

Świat zwierzęcy rezerwatu Polanki

W rezerwacie spotkamy wiele interesujących bezkręgowców, w tym rzadkie i chronione owady: kilkanaście gatunków chrząszczy z rodziny biegaczowatych, wynurta, kostrzenia, pazia żeglarza, niepylaka mnemozynę oraz giganta wśród europejskich motyli nocnych zmierzchnicę trupią główkę.

Mięczaki reprezentuje winniczek, pomrów błękitny oraz ślimak maskowiec, gatunek alpejsko-karpacki, osiągający tu swój północny zasięg. Świat płazów to: salamandra plamista, traszka alpejska, kumak górski, ropucha zwyczajna i rzekotka drzewna. Z gadów natknąć się możemy na: jaszczurkę zwinkę i żyworódkę, padalca, zaskrońca i żmiję zygzakowatą. Występuje tu także coraz rzadszy w Polsce gniewosz plamisty.

Martwa jodła
foto: P. Kutiak

Wędrując ścieżką po rezerwacie usłyszymy i zobaczymy wiele interesujących gatunków ptaków: dudka, przepiórkę, kuropatwę, jarząbka, kukułkę, pluszcza, wilgę i szczygła. Do najliczniejszych zaliczane są: zaganiacz, zniczek, mysikrólik, grubodziób, kos, zięba, kowalik, rudzik oraz sikory: bogatka, modra, sosnówka i uboga. Z dzięciołów znajdziemy: dużego, czarnego, trójpalczastego, zielonosiwego i białogrzbietego. Osobliwością są muchołówki: szara, mała i białoszyja oraz bocian czarny.

Z drapieżników należy wyróżnić: krogulca, jastrzębia, myszołowa oraz orlika krzykliwego. Sowy reprezentują: uszatka, puszczyk uralski i puchacz. Ze ssaków do najczęściej spotykanych na ścieżce i na szlaku zaliczamy sarnę, jelenia i lisa. Poza tym występuje tu dzik, kuna leśna i domowa, łasica, wilk i ryś. Z nietoperzy spotyka się gacka wielkoucha i podkowca małego.

Osobliwości skalne

W górnej części rezerwatu znajdują się dwie formy skalne zbudowane z piaskowca ciężkowickiego. Pierwsza z nich zwana jest "Dużym Kamieniem" lub "Basztą", zlokalizowana jest we wschodniej części rezerwatu, prowadzi do niej szlak zielony. Forma kolumnowa tego grzyba skalnego odznacza się sporymi rozmiarami, kształtem i mikrorzeźbą. Próżno szukać takiej drugiej w Górach Słonnych, w Bieszczadach i na Pogórzu Bieszczadzkim. Charakterystyczną cechą tej skały jest szczelina ciosowa przebiegająca pionowo przez całą długość skały. Długość "Baszty" wynosi 13 m w podstawie jej szerokość wynosi 4-5 m, wysokość od strony północno zachodniej 10 m, zaś od strony południowo-wschodniej 6 m. Druga skała zwana "Małym Kamieniem" lub "Murem", znajduje się w północno- zachodniej części, na stokach Góry Granickiej przy Szlaku Ikon. Forma ta o kształcie muru skierowana jest na południe i jej długość wynosi 15 m, szerokość 3 m, wysokość waha się od 4 do 6 m.

"Baszta" zimą
foto: P. Kutiak

Warianty zwiedzania rezerwatu Polanki i jego najbliższej okolicy

Rezerwat Polanki jest prawdziwym poligonem dydaktycznym. Co roku odwiedzają go uczniowie kilkunastu sanockich placówek oświatowych, korzystając ze doskonale urządzonej ścieżki dydaktycznej oraz z kilku wariantów szlaku biegnącego przez grzbiet Gór Słonnych. Szlaki te powstały dzięki pomocy finansowej Nadleśnictwa Brzozów we współpracy z Urzędem Miasta w Sanoku. Ścieżka dydaktyczna to również dzieło leśników, sanockiej Ligi Ochrony Przyrody i Zespołu Parków Krajobrazowych w Przemyślu. Udostępniają one turystom osobliwości rezerwatu przyrody "Polanki", m. in. ostańce skalne, pomnikowe jodły i buki , źródła wody mineralnej oraz tzw. sosny kołnierzykowe z charakterystycznie podwiniętymi płatami kory.

Szlak czerwony to swoista pętla prowadząca z Bykowiec zwanego w stronę Załuża przez Bukowinę, gdzie znajdziemy starą kopalnię pirytu. Szlak pnie się na Górę Wołośki (510 m n.p.m., (węzeł szlaków) i wraca do omawianej miejscowości. Na trasie szlaku poruszamy się szlakami zrywkowymi, na kilku odcinkach znajdziemy ekrany widokowe w bukowym drzewostanie, skąd podziwiamy widoki na dolinę Sanu, Pogórze Bieszczadzkie i Bieszczady Wysokie. Warte uwagi są tu również miejsca po kopalniach ropy naftowej z czasów okupacji i lat powojennych, ruiny bunkrów "Linii Mołotowa" oraz pozostałości barykad przeciwpancernych. Długość szlaku wynosi 4,5 km, czas przejścia ok. 2 godzin.

Jesień w rezerwacie "Polanki"
foto: P. Kutiak

Szlak zielony prowadzi od przystanku PKS przy siedzibie Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Bykowce w stronę Góry Wołośki (510 m n.p.m.), dalej wiedzie nas grzbietem do "Dużego Kamienia". Kolejne odcinki omawianego szlaku wiodą granią wśród buczyny karpackiej na szczyt Granickiej (575 m n.p.m.). Na górze tej znajduje się granica rezerwatu oznaczona tablicą. Granicka od wieków sanowi granicę pomiędzy Bykowcami, Wujskiem i Olchowcami (obecnie dzielnica Sanoka). Znajdziemy tu biało-niebieskie znaki "Szlaku Ikon"(odradzam poruszanie się tym szlakiem, gdyż nie był konserwowany od dziesięciu lat i można się zagubić). W odległości 150 m w kierunku południowym na fragmencie szlaku ikon znajduje się "Mały Kamień" z ciekawymi formami wietrzenia. Szlak wiedzie dalej północnymi stokami Granickiej przez Przełęcz nad Wujskiem i kończy się węzłem szlaków nieopodal wsi Liszna, gdzie na przełęczy nad Liszną znajduje się połączenie ze szlakiem czerwonym (Sanok - Przemyśl), Szlakiem Ikon i Szlakiem Dzielnego Wojaka Szwejka. Długość trasy 7 km, czas przejścia ok. 3 godzin.

Szlak żółty jest najkrótszą trasą w rezerwacie, łączy Duży Kamień z 10 przystankiem ścieżki dydaktycznej. Długość: 1 km.

Ścieżka dydaktyczna zawiera dziesięć przystanków, jej długość wynosi 2 km, czas zwiedzania szacowany jest na 2 godz. Oznaczona jest białymi kwadratami z czerwonym paskiem po przekątnej. Przystanek pierwszy ukazuje nam walory drzewostanu z udziałem buka, dębu szypułkowego i olszy czarnej. Dzieci uczą się tu odróżniać świerki od jodeł. Nieopodal ścieżki, po drugiej stronie potoku znajdujemy XIX-wieczną kopankę, gdzie znajdowała się kopalnia ropy naftowej. Miejsce to zwane jest Ripne. Przystanek drugi ukazuje nam walory podszytowej części drzewostanu z uwzględnieniem takich gatunków jak: leszczyna i bez czarny. Trzeci postój na trasie ścieżki zwraca uwagę na otaczający drzewostan i bytujące w nim gatunki ptaków. Czwarta z kolei tablica edukacyjna informuje nas o pomnikowych jodłach i obecności dzięcioła czarnego, którego ślady żerowania zobaczyć można martwych pniach ogromnych jodeł. Tablica piąta omawia patogeniczne grzyby spotykane na drzewach. Na odcinku tej trasy zobaczymy paśniki i lizawki dla zwierzyny płowej: saren i jeleni. Przystanek szósty ukazuje walory ubogiego wariantu buczyny karpackiej. Wariant typowy i żyzny buczyny karpackiej obejrzymy na trasie przystanku siódmego, ósmy poświęcony jest roślinom wilgociolubnym, które spotkamy u zbiegu dwóch potoków. Kolejny postój stanowi okazję, aby zobaczyć urokliwą dolinkę, gdzie zbudowano taras z miejscami przeznaczonymi do odpoczynku. W miejscu tym znajdziemy dwa źródła: siarkowe zabudowane kamienną cembrowiną i wolno płynące o rdzawej barwie, zawierające żelazo. Ostatni z przystanków na trasie znajduje się na granicy rezerwatu przy drodze powrotnej do bramy ścieżki. Zobaczymy tu wiele ciekawych gatunków drzew i roślin zielnych.

Wizyta w rezerwacie Polanki może stać się niezapomnianym przeżyciem dla całej rodziny. Warto odwiedzić to miejsce chociażby dlatego, ponieważ jest doskonałym areałem do zorganizowania wycieczki przyrodniczej o każdej porze roku. Można tu skosztować wody o dużej zawartości cennych minerałów, zorganizować ognisko, zobaczyć ciekawe okazy roślin, zwierząt i grzybów. Jest to miejsce bezpieczne, przyjazne dzieciom i ludziom starszym. Na pewno każdy znajdzie tu coś dla siebie.

tekst oraz zdjęcia:
Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Kilka zdjęć z rezerwatu "Polanki":

1. Rezerwat "Polanki".
2. Drogowskazy w rezerwacie.
3. Brama wejściowa do rezerwatu "Polanki".

4. Buczyna.
5. Buki - bliźnięta.
6. Dolina Sanu i Osławy z punktu widokowego w rezerwacie "Polanki".

7. Granicka.
8. Granicka zimą.
9. Grzbiet Granickiej.

10. Groszek leśny.
11. Mała architektura w rezerwacie.
12. Mostek na ścieżce w rezerwacie Polanki.

13. Mur na Granickiej.
14. Pogórze Bieszczadzkie z rezerwatu Polanki.
15. Słonna z rezerwatu.

16. Na szlaku zielonym.
17. Na ścieżce dydaktycznej.
18. Nalot bukowy.

19. Sosna wśród jodeł i buków.
20. Wies Bykowce - w tle rezerwat "Polanki".
21. Zagórz - Zasław i jaz na Sanie z rezerwatu "Polanki".